Op een pedagogische studiedag waar ik een lezing zou geven, had de schooldirecteur mij vooraf gezegd dat de bijeenkomst zou beginnen met een korte bezinning. Het was namelijk een katholieke school en die bezinning getuigde van hun identiteit. Op de bewuste dag kwam de lerares godsdienst na een korte inleiding van de directeur naar voren. Zonder een woord te zeggen schakelde ze een videoprojector aan en toen zagen we op een scherm een heel eenvoudig tekenfilmpje. Een vlinder fladderde voor een raam en na enkele minuten kon die vlinder naar binnen vliegen. Einde bezinning. Geen woord werd gezegd.
Ik weet nog steeds niet wat de bedoeling was van dit filmpje. Ik vroeg me wel af of Christus hiervoor op het kruis was gestorven.
Het probleem van ons onderwijs is dat te weinig wordt erkend dat onderwijzen een roeping is. Dit wil zeggen dat de ware leraar zich onvoorwaardelijk inzet voor zijn leerlingen. Als een leerling extra uitleg nodig heeft, dan werkt de leerkracht nog wat onbetaalde tijd door om die leerling te helpen. Als de leerkracht signalen opvangt van een precaire gezinssituatie, gaat hij in zijn vrije tijd de ouders opzoeken. In plaats van ‘s avonds enkele uren lui voor zijn tv te zitten, werkt hij door, waar hij maar kan, om al zijn leerlingen de beste kansen te bieden.
Zouden kinderen van immigranten niet beter af zijn in scholen met nonnen en broeders die zich dag in, dag uit afsloven voor hun leerlingen? Als zij leerkrachten hebben die bereid zijn zestig of tachtig uur per week te werken, voor het grootste gedeelte onbetaald, omdat er leerlingen zijn die enorm veel zorg en begeleiding nodig hebben?
Dat zou pas christelijk onderwijs zijn. Wie het hiermee volstrekt oneens is en zegt dat onderwijzen een baan is zoals alle andere, zegt in feite dat het beroep van leerkracht niets bijzonder is. De overdreven nadruk op de rechten van de werknemers ten koste van hun plichten, zou oorzaak kunnen zijn van de lage status die leerkrachten nu hebben. De hoge schooluitval van kinderen van immigranten zou het gevolg kunnen zijn van een tekort aan leerkrachten die alles voor hun leerlingen over hebben.
Op de scholen ontmoet ik veel leerkrachten die zich enorm inzetten voor hun leerlingen, vaak in onbetaalde uren. Het probleem is dat de sfeer in ons onderwijs verziekt wordt door al diegenen die het voortdurend hebben over rechten en nooit over verantwoordelijkheid. Maar ook door politici, bestuurders en ambtenaren die handelen alsof scholen leerfabrieken zijn waar werknemers strikte regels en protocollen moeten volgen.
Tijdens de bezinning had de lerares godsdienst een stukje kunnen voorlezen uit het evangelie, bijvoorbeeld de passage waarin staat: ‘Wie niet alles verlaat om Mijnentwil, kan Mijn leerling niet zijn’ (Lucas 14:33).
literatuur: Van Acker J. (2014). De gerespecteerde leerkracht: Probleemgedrag professioneel aanpakken. Antwerpen: Ministrando (klik op afbeelding hiernaast).
---------------------------
Enkele zielige opmerkingen:
1. De vakbonden
In het begin van mijn carrière werd mij gevraagd het Ministerie van Justitie te vertegenwoordigen bij de Hoge Raad voor het Buitengewoon Onderwijs te Brussel. Ik was toen amper dertig jaar oud. Op de eerste vergadering van die raad waren de vakbonden sterk vertegenwoordigd. Zij zetten meteen de agenda vast voor het volgende jaar. Het ging enkel over de rechten van de leerkrachten en de toon waarop dit werd gezegd was verbitterd en aanvallend. Ik was verbijsterd. Ik had gedacht dat het zou gaan over de kwaliteit van het onderwijs. Het volgende jaar kwam dat nooit ter sprake.
Als de overheid, de politiek en de vakbonden zich gaan bemoeien met al wat te maken heeft met de opvoeding en de jeugdzorg, dan gaat het geheid fout. Die les had ik meteen geleerd.
2. Burn-out
Nu zou opgemerkt kunnen worden dat er nog meer burn-out in het onderwijs zal zijn. Dat valt sterk te betwijfelen. Nog nooit is iemand overspannen geraakt door te veel te werken. Men kan op drie wijzen overspannen raken. Ten eerste doordat er te weinig werk is en de verveling toeslaat. Die vorm van burn-out treffen we bijvoorbeeld aan op universiteiten en bij de brandweer. Ten tweede kan het werk volstrekt zinloos zijn, zoals bijvoorbeeld in winkelketens waar vooral plastic rotzooi wordt verkocht. En ten slotte kan een burn-out het gevolg zijn van een verziekte werksfeer waarin de werknemer het gevoel heeft een vervangbare pion te zijn in een spel waarin hij elk moment als oud vuil weggezet kan worden.
In mijn voorstel wordt burn-out als het ware volstrekt uitgesloten. Doordat de leerkracht zich ten volle inzet voor zijn leerlingen en zo nodig zelfs voor hun ouders, heeft zij gehoor aan een roeping die niet door mensen werd geproclameerd maar door wat hoger staat dan de mens.