Een leidinggevende van Bureau Jeugdzorg in Nederland deed het voorstel om bij jonge criminelen gebruik te maken van enkelbanden, of elektronisch toezicht zoals dat heet. Mijn eerste reactie hierop was: is dit geen zaak voor de politie en kan Bureau Jeugdzorg zich niet beter richten op jeugdzorg ...
Onder politici is de roep naar een strenge aanpak erg populair. Daar winnen ze stemmen mee. Iedereen wil leven in een veilige samenleving en misdadigers moeten worden gestraft voor hun daden. Dat is begrijpelijk. Voor het beleid gaat het echter niet om de tegenstelling tussen een harde en een softe aanpak, maar om de vraag wat efficiënt is en wat niet.
Is het gebruik van enkelbanden een probaat middel om jonge delinquenten in toom te houden? Voor de goede orde: bij elektronisch toezicht gaat het niet alleen om enkelbanden. Dit toezicht is ook mogelijk via stemherkenning, scannen op een apparaat thuis en andere ‘electronic monitoring devices’.
Enkelbanden worden vooral gebruik als alternatief voor een voorarrest in de cel en voor gewelddadige criminelen die vrij komen, maar bij wie het risico voor recidive erg groot is. Bij jeugdige delinquenten heeft elektronisch toezicht een aantal belangrijke voordelen:
- grote kostenbesparing ( elektronisch toezicht kost ongeveer 3 euro per dag tegenover 160 euro of meer voor een detentie)
- aantal plaatsingen in jeugdgevangenissen wordt met 53 % verminderd
- de jongere kan blijven naar zijn school gaan
- de jongere blijft in het gezin (sommigen zien dit als een nadeel)
- men kan snel ingrijpen bij overtredingen van de voorwaarden die aan deze vorm van toezicht worden gekoppeld.
Er zijn echter een aantal niet te onderschatten nadelen:
- de jongere die rondloopt met een enkelband krijgt een stigma; dit kan blijvende psychische schade veroorzaken. De jongere wordt als uitschot behandeld. Een anonieme macht (de Staat) houdt streng toezicht op hem
- recidiverende jonge criminelen zullen heel vaak die enkelband doorknippen (in een Amerikaans experiment kwam dit bij 64% voor). Welke straf zal hierop volgen? Als die jongere verder geen delicten meer pleegt, zal die straf hem nog langer in het justitieel systeem houden.
- voor harde kern jongeren kan een enkelband een belangrijk statussymbool zijn
Er is echter een wetenschappelijk goed onderbouwd argument om bij jonge criminelen geen gebruik te maken van een enkelband: uit onderzoek blijkt dat elektronisch toezicht vooral effectief is als het wordt gecombineerd met een intensieve begeleiding, frequente huisbezoeken, schoolbegeleiding, sociale vaardigheidstraining en ondersteuning van de ouders. In dit geval pleegt 75 procent geen delicten meer tijdens de periode van het elektronisch toezicht ( onderzoeken op de langere termijn zijn mij nog niet bekend).
Maar wat blijkt: als die intensieve begeleiding wordt gegeven zonder dat er elektronisch toezicht is, dan is het resultaat gelijk. Dat wordt ook bevestigd door de jonge recidiverende criminelen die ik zelf, samen met mijn medewerkers in behandeling heb: 11 op de 15 hebben het afgelopen jaar geen delict meer gepleegd. Elektronisch toezicht is dus overbodig.
Een andere vraag is natuurlijk of het gebruik van enkelbanden wel te verenigen valt met de rechten van het kind. Kinderbescherming is voor mij nog altijd bescherming van het kind.