Een brutale leerling vraagt luidop in de klas aan een wat oudere leerkracht hoe vaak ze deze week seks heeft gehad. De klas valt stil. Iedereen houdt de adem in. De lerares zegt niets totdat de leerling vraagt of ze niet durft te antwoorden. Zij kijkt hem recht in de ogen en zegt: ‘Wacht even, ik ben nog aan het tellen’. De hele klas schiet in de lach en die leerling kan het ook erg waarderen. Vanaf dat moment klikt het tussen hem en de leerkracht. Zij kan hem alles vragen. Hij spant zich heel hard in tijdens haar lessen.
Deze leerkracht doet nu eens niet wat normaal zou gebeuren, namelijk deze brutale leerlingen de klas uitsturen en de directie voorstellen hem enkele dagen te schorsen. Als deze maatregelen zouden volgen, dan weten we vooraf dat het bij deze leerling niets uithaalt. Na de schorsing blijft hij even brutaal en bovendien heeft hij enkele lessen gemist waardoor zijn motivatie nog dieper wegzakt. Het eindresultaat is dat deze leerling definitief wordt geschorst, afhaakt in het onderwijs en de rest van zijn leven wellicht geen positieve bijdrage zal leveren aan de samenleving.
Door humor te gebruiken bereikt deze leerkracht dat er een goede en constructieve relatie met deze leerling ontstaat. In haar lessen is hij na dit incident een gemotiveerde leerling. Zijn kansen voor de toekomst worden door een passende interventie niet verkeken.
Met dit voorbeeld wil ik aantonen dat de manier waarop de leerkracht reageert op storend of zeer problematisch gedrag van een leerling, bepalend is voor de verdere gevolgen. Hoe de leerkracht reageert bepaalt voor een groot gedeelte of de leerlingen zich beter zullen gedragen en gemotiveerd zullen zijn voor hun opleiding.
Dit wil geenszins zeggen dat op alle probleemgedrag tolerant of met humor gereageerd moet worden. De leerlingen zouden gauw doorhebben dat alles kan en dan is het hek van de dam. Dit heeft meteen het dilemma aan waarmee iedereen worstelt die leerkrachten wil instrueren over hoe om te gaan met probleemgedrag: dezelfde techniek die in het ene geval uitstekend werkt, zal in andere situaties een averechts effect hebben.
Het is nooit zo dat een bepaalde techniek of strategie een soort haarlemmerolie is voor alle problemen. Waar het hier om gaat is de houding van deze lerares. Zij blijft kalm en zelfverzekerd. Zij straalt gezag uit. Zij is in staat een humoristische reactie te verzinnen doordat zij er boven staat, een zekere afstand kan bewaren ten aanzien van wat in haar klas gebeurt en zich niet persoonlijk aangevallen voelt. Zij weet dat het gaat om pubergedrag, dat best lastig kan zijn en ongelooflijk kwetsend, maar ze maakt van het incident gebruik om haar leerlingen te tonen hoe we met elkaar horen om te gaan. Agressie leidt bij haar niet tot een agressieve tegenreactie. Wie brutaal is wordt niet vernederd of afgewezen. Deze lerares is een pedagoge in hart en nieren.
Strategieën
1. Het kan goed zijn niet toe te geven aan onze normale reflexen, vooral niet als ze niet effectief zijn. Het is heel begrijpelijk dat we een brutale leerling afwijzen, de klas uitsturen of schorsen, maar dit versterkt een vijandige sfeer. Ook voor de leerkracht is dit niet leuk.
Beschouw het brutale gedrag van de leerling niet als persoonlijk tegen u bedoeld. Voelt u zich niet persoonlijk aangevallen, want anders reageer je op een vijandige manier en dat lokt nieuwe vijandigheid uit.
2, Reageer met humor, waardig en competent op brutaal gedrag. Hiermee kan je de vijandige sfeer in de klas doorbreken. In het bovenstaande voorbeeld zien we hoe dit heel snel kan lukken met fantastische gevolgen op de langere termijn.
3. Zero-tolerantie haalt weinig uit. Het zijn altijd de moeilijkste leerlingen die hier de klos van zijn. Bij hen moeten we juist zoeken naar hoe ze gemotiveerd kunnen worden. Wat kunnen we doen om de kansen van deze leerlingen te verbeteren?
Als we kijken naar de achtergronden van deze leerlingen, dan zien we vaak veel ellende. Dit betekent niet dat we nu uit medelijden hun probleemgedrag door de vingers moeten zien. Maar we moeten anders reageren dan de wijze die ze in hun eigen milieu gewend zijn!
Het onderwijs is er niet alleen voor de makkelijke leerlingen. We moeten durven toegeven wat niet werkt bij de moeilijke leerlingen en uitproberen wat bij hen wel werkt.
CONTACT
Heeft u iets gelijkaardig op school meegemaakt en wilt u mijn advies? U kunt een verslag hiervan naar mij mailen. Geef precies en concreet aan hoe het incident is verlopen en met welke gevolgen. U krijgt dan spoedig mijn commentaar. Dit is een kosteloze dienstverlening.
Literatuur: DE GERESPECTEERDE LEERKRACHT: Professioneel omgaan met probleemgedrag Juliaan van Acker. 134 blz. 17,90 euro. ISBN: 9789082021301
UITTREKSEL: hoofdstuk 9 "een milde vorm van agressie"
verkrijgbaar via de betere boekhandel of via deze LINK