Acker, J.C.A. van (2023). Slotsom. Kindle Direct Publishing. Te bestellen via amazon.nl, 9 euro, 104 pp.
2. De klimaatverandering
Er is veel discussie over de oorzaken van de klimaatverandering. Is dit fenomeen veroorzaakt door de mens of gaat het om een eeuwige cyclus van een natuurlijk proces? Het antwoord hierop is moeilijk te geven. Het klimaat is de resultante van een oneindig aantal factoren, die ook nog eens op elkaar inwerken. Dezelfde factor kan de aarde opwarmen of omgekeerd afkoelen, afhankelijk van de aanwezigheid van andere factoren. Een voorbeeld hiervan is dat meer zuivere lucht ten gevolge van inspanningen om de luchtvervuiling tegen te gaan, leidt tot hogere temperaturen, terwijl die inspanningen bedoeld zijn om de klimaatverandering te temperen.
Wie echter ontkent dat een klimaatverandering gaande is en dat deze verandering rampzalige gevolgen heeft, is stekeblind. Grote gebieden worden kurkdroog, hittegolven volgen elkaar op, grootschalige bosbranden breken uit op alle continenten, gletsjers die van vitaal belang zijn voor de drinkwatervoorziening en voor irrigatie van landbouwgronden krimpen zienderogen, orkanen en overstromingen maken soms duizenden slachtoffers en richten grote schade aan. Het lijkt alsof een nieuwe Zondvloed gaande is. In dit geval wordt het door de mensen zelf op hen afgeroepen.
Ik geloof niet in internationale klimaatverdragen. Als met de regelmaat van de klok tienduizend experten, politici, NOG’s en andere actievoerders samenkomen om afspraken te maken, is dat niet alleen een kleine ecologische ramp om al die mensen naar de plaats van samenkomst te brengen, maar de afspraken zijn ofwel bedoeld voor over tien of twintig jaar, en dan zullen ze opnieuw opgeschoven worden, ofwel druipt de hypocrisie ervan af. Toen in Parijs de Chinese president met veel bombarie het klimaatakkoord ondertekende, onder tranen van vreugde van de aanwezige dames, werd in China een maand later een nieuw vliegveld geopend met een capaciteit voor honderd miljoen passagiers per jaar. Nieuwe kolencentrales rijzen als paddestoelen uit de grond in India en China. Heel Azië wil meegaan in de vaart der volkeren. Straks komen er een paar miljard nieuwe autobezitters bij.
De elektrische auto wordt dè flop van de eeuw. De milieuschade die wordt toegebracht door de ontginning van de materialen, onder andere voor de batterijen, door de productie, door alle transport die ermee gepaard gaat, door de noodzakelijke nieuwe infrastructuur zoals laadpalen, voor het onderhoud, de recyclage en natuurlijk ook door het opwekken van de energie om al die autobatterijen telkens weer op te laden, is fenomenaal. Het wordt een flop omdat het probleem slechts wordt verplaatst en min of meer onzichtbaar gemaakt. Hetzelfde geldt voor de energietransitie van de industrie en de windmolenparken, die bovendien een grove schending zijn van de aan ons gegeven natuur.
De vraag die hierbij gesteld kan worden is waarom de mensen deze fatale vergissingen niet zien. Ik vrees dat de verblinding een gevolg is van de in het onbewuste verdrongen inzicht dat alleen een uiterst sobere levensstijl de mensheid weerbaar kan maken tegen de gevolgen van de klimaatverandering en die verandering enigszins kan temperen.
Ik ben ervan overtuigd dat alleen een sobere levensstijl in de toekomst de aarde voor onze kinderen en kleinkinderen leefbaar kan houden. Wat dit concreet betekent wil ik hieronder verder uitwerken. Het uiteindelijke resultaat van mijn voorstellen kan zijn dat we veel gelukkiger worden wegens het herontdekken van de ware zin van ons leven.
Die sobere levensstijl is het best te vergelijken met het leven in een middeleeuwse abdij. In de gemeenschap van monniken heerste grote verbondenheid. Men bleef er tot de dood. De abdij was zelfvoorzienend. De omgeving werd ecologisch verantwoord ontgonnen. De monniken waren vegetariërs. Iedereen droeg bij aan het onderhoud van de kloostergebouwen en aan het werk in de land- en tuinbouw of in de boerderij. Hun dagelijks leven bestond in een afwisseling van studie, bezinning en handenarbeid.
Naar analogie van dit abdijleven zouden we ons kunnen voorstellen dat een stad of een dorp, in de mate van het mogelijke, zelfvoorzienend is. Rondom elke stad en dorp is er een groot land- en tuinbouwgebied waar de burgers op vrijwillige basis werkzaam zijn om boeren en telers bij te staan. De nadruk ligt op biodynamische landbouw. De voeding is seizoensgebonden. Iedereen draagt zijn steentje bij voor het welzijn en de welvaart van de gemeenschap. De mensen blijven hun leven lang in de stad of het dorp waar ze zijn geboren. De arbeidsvoorziening is erop gericht dat alle burgers hun werk vinden in de eigen omgeving, zodat verhuizen of woon-werkverkeer, niet meer hoeft. Bejaarde ouders worden verzorgd door de familie die in de buurt is blijven wonen. Een netwerk van solidariteit, gerund door vrijwilligers, verricht klussen waar het nodig is, begeleidt jongeren die extra toezicht nodig hebben of biedt mantelzorg aan zieke medeburgers. Niemand is werkloos, want men kan desnoods altijd werken in een netwerk van solidariteit. Elke burger heeft op die manier de kans een gewaardeerde bijdrage aan de gemeenschap te leveren. Dankzij deze onderlinge solidariteit en verbondenheid verdwijnen psychische stoornissen, zoals depressiviteit of suïcidaal gedrag, als sneeuw onder de zon. Doordat iedereen elkaar kent, dankzij het levenslang samenwonen, is er nauwelijks nog sprake van criminaliteit. Het hoopvolle is dat we nu reeds zien dat hier en daar jonge stellen initiatieven nemen om samen te wonen en een kleine solidaire gemeenschap stichten.
Wat de afname van de criminaliteit betreft vertelde ik aan mijn studenten over mijn studententijd. Ik nam elke dag de trein naar de universiteit. Mijn fiets plaatste ik zonder slot aan het station en ’s avonds vond ik mijn fiets altijd terug. Het was ondenkbaar dat hij zou worden gestolen. Nu is het ondenkbaar dat iemand zijn fiets zonder slot zou achterlaten. De studenten konden mijn verhaal nauwelijks geloven. De verklaring is nochtans simpel. Als iedereen elkaar kent, zou het betrapt worden op een diefstal een schande zijn die men het hele leven meedraagt. Zo ken ik nog steeds de naam van de zoon van een bekende handelaar in Brugge die vijfenzeventig jaar geleden een salamiworst heeft gestolen bij een slager in de Langestraat. Dat gerucht ging als een lopend vuurtje door de stad.
Als we met z’n allen zouden kiezen voor deze nieuwe levensstijl komt er een einde aan de gekte waarin we nu leven. Hier zijn meerdere voorbeelden van te geven. De dagelijkse files waar mensen elke dag uren tijd verspillen in hun auto, zullen tot het verleden behoren. Er komt een einde aan de consumptie van nutteloze goederen. Hiervan geef ik als klein voorbeeld de duizenden containers met plastic kerstversieringen, made in China, die jaarlijks naar onze havens worden versleept. Elk jaar wordt door de havenautoriteiten van Rotterdam en Antwerpen met trots verteld dat het aantal aangevoerde containers met honderdduizend is vermeerderd. Niemand vraagt zich af of in die containers misschien spullen zitten die we best kunnen missen. Voedsel, zoals vlees uit Zuid-Amerika of fruit, zal niet meer van heinde en verre worden aangevoerd. Dank zij de eigen teelt zal meer vers en gezond voedsel geconsumeerd worden. Hierdoor zullen er, in tegenstelling tot de huidige trend, minder mensen zijn met obesitas. De ziektekosten die al jaren de pan uitrijzen, zullen drastisch dalen en minder mensen zullen vroegtijdig overlijden. Er worden geen toeristische reizen ondernomen naar verre landen, waar mensen elkaar verdringen. Deze gekte wordt nog het best geïllustreerd door foto’s van de Himalaya waar bergbeklimmers in een kilometers lange file voetje voor voetje voortschrijden. De mensen zullen ontdekken hoeveel moois er in de eigen regio en de buurlanden te beleven en te doen valt. Snelwegen zullen worden afgebroken en vervangen door lange, uitgestrekte natuurgebieden. Wandelingen naar steden en dorpen in eigen land en in de buurlanden zullen erg in trek zijn. Een passende infrastructuur voor logies wordt hiervoor ingericht. Dit soort initiatieven duiken nu al op: in Nederland zijn er de zogenaamde ’Pelgrimstochten’, goed uitgestippelde tochten met de nodige infrastructuur voor logies en maaltijden. Mensen die deze tochten ondernemen maken onderweg met elkaar kennis of ze worden uitgenodigd in huizen onderweg voor de koffie en ze ervaren de gastvrijheid in de gezinnen waar ze overnachten.
In 1948 ging ik als achtjarig kind voor drie maanden naar de vakantiekolonie Pro Juventute in Oostduinkerke aan de Belgische kust. Dit verblijf werd bekostigd door het ziekenfonds omdat kort na de Tweede Wereldoorlog werd gedacht dat zeelucht gezond was voor stadskinderen. Er was aan dit instituut een school verbonden waar de lessen werden afgewisseld met lange wandelingen op het strand en in het duinengebied rondom de Hoge Blekker, de hoogste duin van de kust. In de pannen tussen de duinen vonden we vuursalamanders. Zestig jaar later ben ik daar teruggekeerd. Het is om te huilen. De duinen zijn volgebouwd met villa’s die driekwart van het jaar leegstaan. De paden zijn vervangen door geasfalteerde wegen. De duinpannen heb ik niet meer teruggevonden. In de nieuwe tijd zullen deze villa’s worden afgebroken en de nieuwe generatie zal de oude landschappen zo perfect mogelijk herstellen.
Velen zullen dit visioen van mij belachelijk vinden, vooral omdat ik pleit voor een afbraak van de snelwegen en een einde van het toerisme naar exotische oorden. Ik heb een antwoord op diegenen die spotten met mijn voorstel om snelwegen af te breken: enkele jaren geleden was een Nederlandse vrachtwagen betrokken bij een ernstig ongeval in Frankrijk. De kranten gaven wat details. Die vrachtwagen vervoerde naar Marokko garnalen die in de Noordzee waren gevangen, om daar gepeld te worden. Daarna werden ze teruggevoerd voor de Nederlandse consument. Wat is nu belachelijker: snelwegen afbreken of snelwegen aanleggen om garnalen naar Marokko te vervoeren? Het gaat natuurlijk niet alleen om garnalen. Wellicht is 90 procent van het vrachtvervoer nutteloos voor wie er dieper over nadenkt.
Ik ben er zeker van dat de nieuwe, meer verlichte generatie aan een toekomst zal werken waar minder verspilling en nutteloosheid het streefdoel zal zijn.
Zal er in dit nieuwe tijdperk ook meer tijd zijn voor studie en bezinning, zoals in de middeleeuwse abdijen? Ik vermoed van wel. Doordat er een verschuiving zal zijn van een meer egocentrische levenshouding naar een gerichtheid op de Ander, zullen mensen elkaar inspireren voor het goede, voor verantwoordelijk gedrag, voor solidariteit en verbondenheid. Het is precies dit geïnspireerd worden dat mensen diep raakt en hen zal aanzetten na te denken over wat nu echt zinvol en waardevol is in het leven. Ik kom hierop terug bij de behandeling van het vierde thema.
Zoals we nu leven neemt het energieverbruik exponentieel toe. Dit kan de trigger zijn voor een radicale verandering in onze levensstijl. Indien we het energieverbruik van alle datacentra en computers samen in de wereld zouden berekenen, dan zal het resultaat astronomisch hoog zijn. Dat verbruik zal het menselijk voorstellingsvermogen tarten. Dat zal niet vol te houden zijn. De planeet Aarde kan dit op den duur niet meer aan. En wat dan? Het antwoord ligt in het gewone, sobere samenleven in het gezin en met de mensen met wie we ons verbonden voelen. Een zinvol en verantwoord leven ligt dan in het verschiet. Als de consumptie met 90 procent daalt door onze sobere manier van leven, dan zal automatisch de industriële productie en al wat daarmee samenhangt ook met 90 procent dalen. Deze daling biedt de enige oplossing om een ecologische catastrofe te voorkomen.
Dat het gezin weer een centrale rol zal krijgen na de catastrofe die de klimaatverandering ons brengt, wordt in de volgende exegese toegelicht …
In mijn autobiografisch essay ’Slotsom’ geef ik ook mijn visie over de multiculturele samenleving, economische groei, zingeving en ethiek. Bestel dus snel bij amazon.nl (LINK)
Om het nog gekker te maken: zie mijn blog van vrijdag 12 mei 2023 (LINK)