opvoedingsproblemen - gedragsproblemen - jeugdcriminaliteit - orthopedagogiek - politiek voor de 21ste eeuw   

Zonder ethiek is er geen democratie

De joods-christelijke bron van de westerse beschaving

juliaan van acker, emeritus hoogleraar 

januari 2023

nabeschouwingen bij mijn bespreking van ’La Chine et ses démons’ (link)

Hoofdstelling

Europa is onmisbaar om de wereld menswaardiger te maken, op voorwaarde dat het joods-christelijke fundament van de Europese beschaving wordt hersteld en behouden.

De Europese Unie breekt dit fundament af door mee te gaan met de globalisering, door de massa-immigratie niet in te dammen, door de almacht van economische belangen en door een gebrek aan zingeving. Zelfs de van oorsprong christelijke politieke partijen en media doen mee aan dit verraad.

Religie is vrijheid

De mensheid staat in de 21ste eeuw voor de keuze tussen totalitarisme en vrije democratie. Die keuze wordt bepaald door de Rede versus Wijsheid, door rationeel denken versus openheid voor de Openbaring, door geloof in de Rede versus geloof in het Transcendente, door volgzaamheid versus zoeken naar waarheid, door uniformiteit versus individualiteit, door conformiteit versus persoonlijke zingeving, door natuurlijke wetmatig-heden versus de vrije wil. Gezien de uitdagingen van deze eeuw zal het uiteindelijk gaan om een keuze tussen systematisch en planmatig vermoorden van miljoenen mensen versus universeel broederschap. In het eerste geval wordt de 21ste eeuw een herhaling van wat is gebeurd in de 20ste eeuw; zo denkbeeldig is dit risico daarom niet. De noodzaak van een reveil van de joods-christelijke ethiek is voor het voortbestaan van de mensheid een absolute noodzaak.

Met andere woorden: onze vrijheid is afhankelijk van onze religie. Zonder religieuze dimensie in ons persoonlijk leven en in de samenleving leven we als mieren in een mierenkolonie. China is van dit laatste het perfecte voorbeeld.

Religie is aanvaarden dat er meer is

In tegenstelling tot wat velen denken is religie geen kwestie van naïef geloven in sprookjes. Het gaat er evenmin om te geloven in een god die we kunnen aanroepen om ons te beschermen als een goede vader. De religieuze mens weet dat er meer is dan de zichtbare en tastbare werkelijkheid. Hij stijgt hierdoor uit boven het gedetermineerd zijn door zijn biologie.

Waarom aanvaarden dat er meer is? Religie is open staan voor wat de materiële wereld transcendeert. Woorden en gedachten bestaan niet in de materiële wereld. Woorden en gedachten zijn niet zichtbaar en niet tastbaar. Toch zijn woorden en gedachten realiteit. „In den beginne was het Woord” en „In het Woord was leven en het leven was het licht van de mensen”. „Alle dingen zijn door het Woord geworden”. 

Met religie wordt hier niet bedoeld op een naïeve wijze geloven in wat niet bewezen kan worden. Religie is aanvaarden dat er woorden en gedachten zijn en dat er woorden en gedachten zijn die niet van de mensen zelf komen. Dat zijn woorden en gedachten die aan de oorsprong liggen van alles wat is; woorden en gedachten die er al waren voordat er iets was; woorden en gedachten die komen van een rijk aan-gene-zijde-van-het-Zijn.

Als we dit, - het Transcendente of wat aan-gene-zijde-van-het-Zijn ligt en de Openbaring van het Transcendente aan de mens zoals in de Bijbel wordt beschreven -, aanvaarden, dan bevrijden we ons uit de wetma-tigheden van het Zijn. Een concreet voorbeeld is de goedheid. In de materiële wereld is goedheid ruilhandel of een soort sociaal contract, aan voorwaarden gebonden en beperkt in de tijd. In de religieuze wereld is goedheid onbaatzuchtig, onvoorwaardelijk en zonder einde (we kunnen nooit goed genoeg zijn). In de realiteit van het Zijn is ons leven eindig. In de realiteit van de Openbaring reiken we door onze goedheid tot in het Oneindige. Leven we volgens de Openbaring, dan is onze geest onsterfelijk.

De Europese beschaving is inherent religieus

Voor Europa geldt dat expliciete vermelding van de joods-christelijke ethiek in de grondwet een voorwaarde is voor behoud van het Avondland. Alleen wie deze ethiek omarmt heeft het recht in Europa te wonen, want anders kan Europa zijn onmisbare rol voor vrede in de wereld niet vervullen. Het christendom heeft een onvervangbare rol in het menswaar-dig maken van de wereld, om ons te bevrijden van primitieve driften. Die rol wordt vooralsnog niet of niet meer gezien.

Het christendom betekent een bevrijding van goden en demonen. De God van de bijbel heeft zich teruggetrokken om aan de mens volledige vrijheid te geven. In de joodse Kabbalah wordt deze terugtrekking van God Tsimtsum genoemd. Hierdoor is de mens zelf verantwoordelijk voor de schepping en voor de medemensen, want alle mensen zijn  broeders. In het christendom wordt niet gezocht naar zondebokken en kan geen sprake zijn van onderwerping van de ene mens aan de andere. Om die reden is vrouwenemancipatie een typisch christelijk streven.

Dankzij de vrijheid van de mens tegenover een God die zich heeft teruggetrokken wordt kritisch denken mogelijk. Hierdoor is er bij joden en christenen een zondebesef. De woke- en cancelcultuur die een typisch westers fenomeen is, is in feite een christelijk schuldbesef, maar dan zonder de vergeving.

De ontkerkelijking tast de fundamenten van onze beschaving aan

Europa kan haar identiteit slechts behouden als de individuen openstaan voor een ethiek die van buiten de mensen komt; dan wordt Europa een samenleving met een transcendente dimensie. Dan worden de kathedralen opnieuw de symbolen van het Hogere dat in ons midden is in plaats van louter toeristische attracties.

De joods-christelijke ethiek is namelijk de bron voor de vrijheid en de waardigheid van het individu. Zonder deze ethiek is er geen democratie mogelijk.

China versus Europa of onvrijheid versus vrijheid

Europa staat tegenover de zelfzekerheid en de standvastigheid van de Chinese machthebbers erg zwak. Dit komt vooral door de ontkerkelijking. In het Westen wordt religie gezien als onderdrukkend. In de mate dat Europa en het Westen in het algemeen materialistisch en agnostisch zijn, blijft deze beschaving ook de gevangene van het Zijn.

China is een totalitaire staat; daar is geen twijfel over. Voor velen is echter niet zichtbaar dat de Europese Unie, door haar nihilisme, als een wolf in schaapskleren ook een totalitaire staat aan het worden is. Een teken aan de wand is bijvoorbeeld dat de Europese Unie China niet voor het hoofd wil stoten; wetenschappelijk onderzoek naar de oorzaak van covid-19 werd daarom stopgezet. Dit is een zelf opgelegde vorm van censuur die zeer ernstig is omdat het hier gaat om de academische vrijheid.

China is zeer succesvol op economisch en militair gebied. Ook de armoede wordt effectief bestreden. Aan goed academisch onderwijs en wetenschappelijk onderzoek wordt enorm veel aandacht besteed. In onzekere tijden is het verleidelijk het Chinese model te omarmen. Het geopolitieke succes van China tegenover het moeras waarin de westerse beschaving dieper wegzakt, kan dan voor velen betekenen dat ’westerse’ religies inferieur zijn aan de Chinese ideologie. We hebben het zelf ernaar gemaakt.

De analyse van de verschillen tussen de Chinese en de Europese beschaving maakt duidelijk voor welke keuze de mensheid staat. Wie kiest voor individuele vrijheid, vrijheid van meningsuiting, respect voor het individu en democratie kan zijn hoop vestigen op een beschaving die gefundeerd is op de joods-christelijke ethiek. Wie kiest voor een stabiele en veilige samenleving, vindt zijn ideaal in een beschaving waar de leider of de partij bepaalt wat goed is en alle middelen gebruikt om de mensen op het rechte spoor te houden.

Het gevaar van de globalisering is dat de westerse beschaving meer en meer in de greep komt te staan van invloeden die de openheid naar het Transcendente verhinderen. De huidige toestand in de wereld laat zien wat de waarde is van de joods-christelijke ethiek. De onvrijheid van de Chinese burgers, de ellende in de islamitische landen en in zwart Afrika en de chaos in de westerse wereld zijn het bewijs dat de mensheid niet op de goede weg is. Indien de Afrikaanse landen bijvoorbeeld nog steeds Europese koloniën zouden zijn, dan zouden de Afrikanen zich veilig voelen, in vrede leven en welvarend zijn. Het kolonialisme zou, conform de joods-christelijke ethiek geëvolueerd zijn naar een broederband met Europese landen.

Instinctief leven versus religieus leven

De diepste krachten in de mens zijn de instincten. De belangrijkste zijn het instinct om te overleven en het instinct voor de voortplanting. Agressie en lust of drift zijn de levensenergieën (nu vertaald in machtsdrang, hedonisme, materialisme,…). Om het samenleven mogelijk te maken en een oorlog van allen tegen allen te voorkomen, zijn de mythen ontstaan. De mythe van de zondebok en de mythen van de goden. De zondebok is bij rampspoed de schuldige en moet worden gedood. De goden en hun afgezanten op aarde, de  keizer of de koning, moeten we goed stemmen en gehoorzamen om rampspoed af te wenden. Daarvoor moeten offerandes gebracht worden, waarbij gezocht wordt naar de zondebok als offergave. De instincten en mythen leiden tot een eeuwige cyclus van oorlog, moord en agressie.

Het jodendom en vooral het christendom hebben deze cyclus doorbroken. De instincten worden beheerst door een roeping die van elders komt, van boven de natuur, vanuit het aan-gene-zijde van het Zijn. Dat is de roeping om de naaste onvoorwaardelijk en onbaatzuchtig lief te hebben; zelfs de vijand. In de liefde wordt de mens boven-natuurlijk. Hij raakt bevrijd uit de biologische krachten in hem (dat is uiteraard niet volledig mogelijk, maar bevrijding betekent dat hij er controle over heeft). Die krachten kunnen altijd terug opduiken, als zijn leven op het spel staat of als de mens zijn driften niet weet te beheersen.

De meeste andere beschavingen hebben de cyclus van oorlog en agressie nog niet kunnen doorbreken. Ook de westerse beschaving heeft perioden gekend waarin zijn roeping werd verloochend en zit nu opnieuw in een dieptepunt. De joden bijvoorbeeld zijn vaak de zondebok. Nu lijken de blanken in het algemeen de zondebok te worden voor alle onheil dat de mensheid overkomt. Het Westen heeft al te vaak haar roeping verloochend. Het groot aantal echtscheidingen bijvoorbeeld is een bewijs dat de onvoorwaardelijkheid en de onbaatzuchtigheid van de liefde een appel is dat niet meer wordt gehoord. Nochtans is dit een van de kerngeboden die op de Berg Sinaï vanuit het aan-gene-zijde van het Zijn aan de mensheid werd geopenbaard. Hetzelfde geldt voor de ene dag in de week waar we geroepen zijn om aandacht te besteden aan het spirituele dat de materiële wereld overstijgt.

Nochtans heeft het Westen de opdracht de joods-christelijke ethiek in de wereld te brengen.

Hoe komt er een doorbraak? Hoe komt de roeping van de mens tot bewustwording, eerst en vooral bij de westerse mens? Wat hebben de joden en de christenen nog te melden? Hoe kan de blanke beschaving weer haar voorbeeldfunctie vervullen? Zoals dit tot uiting kwam in de cultuur, de wetenschap, de universele Rechten van de Mens, de vele sociale voorzieningen en de solidariteit met Derde Wereldlanden.

Om het Westen en in het bijzonder Europa zijn rol opnieuw te laten innemen, is het noodzakelijk dat de huidige Toren van Babel, dit is de chaos van de multiculturele maatschappij, wordt afgebouwd. Pas dan wordt Europa weer een beschaving met als fundament de joods-christelijke ethiek en kunnen andere volkeren hun eigen verantwoor-delijkheid opnemen en zelf bepalen wat zij van onze ethiek willen overnemen.

Waar wil men heen met al die kritiek op de blanke beschaving? Waartoe leidt het schuldbesef van een deel van het blanke ras? Wat moet er gebeuren om de schuld van het verleden (slavernij, kolonialisme, destructie ecosysteem,..) af te lossen? Alsof andere beschavingen het beter hebben gedaan en doen. Zie China: is totalitarisme wat we willen? Zie de islam: welk islamitisch land is een voorbeeld voor de wereld?

Waar is meer gelijkheid, broederlijkheid, vrijheid, respect voor het individu, verantwoordelijkheidsgevoel voor de wereld? En waaraan hebben we dit te danken. Het antwoord is duidelijk: waar blanken in de meerderheid zijn is er meest gelijkheid, meest solidariteit, meest respect, … en dat danken we aan het christendom. Hetzelfde geldt voor Israël dat in de hel van het Midden-Oosten een welvarend land heeft opgebouwd; zelfs de dorre woestijngrond is vruchtbaar geworden. Israël levert topprestaties op wetenschappelijk en cultureel gebied. Israël zou het licht kunnen zijn voor alle buurlanden. Indien die landen zouden samenwerken met Israël, dan wordt het hele Midden-Oosten een paradijs op aarde. Welke kwade geest verhindert een solidaire samenwerking?

De belangrijkste opdracht voor deze eeuw, gezien de enorme uitdagingen, is herstel van de joods-christelijke ethiek. Het gaat niet om bekering maar om vervangen van de hedendaagse mythen en hypes door wat de roeping is van elke mens: niet het eigenbelang telt, maar het belang van de ander. Leven in dienst van de Ander. Uw naaste beminnen boven alles, onvoorwaardelijk en onbaatzuchtig.

De klimaatverandering is een van de vele uitdagingen van deze eeuw. De gevolgen ervan worden zo ernstig dat een strijd van allen tegen allen in het vooruitzicht ligt. Ook gaan we onverminderd door met de enorme vervuiling van de atmosfeer, ondanks alle mooie afspraken en verdragen. Alleen de joods-christelijke ethiek kan ons behoeden voor de apocalyps. Zoals de monniken in hun abdijen leefden, in soberheid, zelfvoorzienend en met respect voor de omgeving, zullen we moeten leren afstand te nemen van materialisme en hedonisme. Er is geen andere weg.

Hoe komt die ommekeer tot stand?

- China wordt zwak ten gevolge van covid-19 en de vergrijzing.

- Zonder de joods-christelijk ethiek zal het geweld overwinnen totdat de gehele planeet onleefbaar wordt (geweld door oorlogen en door de destructie van het ecosysteem).  

- Het zal voor de gehele mensheid duidelijk worden dat alleen een joods-christelijk Westen de wereld menswaardig kan houden.

- Het Westen moet daarom de ethiek als de grondwet stellen. Wat betekent dit concreet? Alle burgers moeten de eed afleggen van trouw aan de grondwet, dit is aan de joods-christelijke ethiek. Dit wil niet zeggen dat zij zich moeten bekeren, maar dat ze de waarden waarop onze beschaving steunt ten volle aanvaarden.

- Alle immigranten moeten hun verantwoordelijkheid gaan opnemen voor het land van hun voorouders.

Om het Westen weerbaar te maken tegen de mythen die geweld oproepen, moet er een einde komen aan de decadentie, aan het materialisme, het extreme individualisme. Niet om daar de schuldigen of de zondebokken te zoeken, want dan raken we eveneens in de eeuwige cyclus van oorlog, geweld en vervolging, maar door ons gedrag en dus ook de economie en de politiek te funderen op de joods-christelijke ethiek. Het voorbeeld geven is voldoende.

Hoe komt de doorbraak? Terwijl na 2000 jaar de Boodschap van over-het-Zijn-heen net als 2000 jaar geleden (de eerste martelaar Etienne stierf in in het jaar 34) wordt vervolgd of tenminste afgewezen en verdrongen:

• de doorbraak moet niet komen uit angst
• een bewustwording dat we zo niet verder kunnen, dat oorlogen steeds gevaarlijker worden aangezien de wapens steeds destructiever worden
• inzicht dat de zin van ons leven op een andere weg ligt dan het materialisme, het hedonisme, de zorg voor het eigenbelang
• de opdracht aanvaarden de erfenis van onze voorouders verder te dragen en respect te hebben voor de vele goede verwezenlijkingen
• gerichtheid naar ’Het Koninkrijk Gods’ zoals de schepping bedoeld is (De bijbel begint met de zin „In den beginne”, dit betekent dat er een doel is; de schepping is het begin van iets). Dit is een samenleving waar er verbondenheid heerst en een gemeenschappelijk doel, namelijk de wereld te vervolmaken
• de ervaring van de Oneindige dankzij de liefde en de goedheid van de meeste mensen. Door de goedheid en de liefde van een ander worden we ten diepste geraakt. Dat geraakt worden is een spoor van de Oneindige.

God staat dichter bij ons dan we denken, namelijk in de liefde en de goedheid tussen de mensen. 

Literatuur:

China en de Europese beschaving

Onoprechte Goedmenenden

Aanvullende overwegingen:

(5 januari 2023) We mogen ons niet laten verblinden door de fantastische verwezenlijkingen van de wetenschap en de technologie. Zij leiden onherroepelijk tot de vernietiging van leven op aarde: de massa-destructiewapens en de gigantische milieuvervuiling vallen buiten onze controle. Alleen God kan ons redden.

Montaigne zei het al dat alle kennis ijdel is, dat het zal leiden tot de ruïnering van de menselijke soort en tot de eeuwige verdoemenis (Les Essais, livre II, chp. 12; 1580).

andere teksten: