opvoedingsproblemen - gedragsproblemen - jeugdcriminaliteit - orthopedagogiek - politiek voor de 21ste eeuw   

 overzicht:

1. Wat staat ons te wachten in de 21ste eeuw?

2. Het tijdperk van het goede leven

3. Religie is vaak niet meer dan een illusie

4. Alleen het judaïsme en het christendom  kunnen de mensheid naar een hogere fase leiden

5. Het nut van rampen  

6. De elite die geen elite is

1. Wat staat ons de wachten in de 21ste eeuw?

De maatregelen die worden genomen om de coronapandemie te bestrijden worden dwingend opgelegd. Voor sommige beroepsgroepen is vaccinatie zelfs een verplichting. Zonder vaccinatieattest wordt de vrijheid van de burgers aan banden gelegd. Tot voor kort was het ondenkbaar dat in democratische landen de burgers zo sterk onder de controle van de overheid komen te staan. Ik heb het hier niet over de noodzaak van de verplichte maatregelen. Er komen andere uitdagingen op ons af in deze eeuw. Ook hier zullen zeer ingrijpende maatregelen genomen moeten worden. De vraag is wat er van onze democratische vrijheid nog zal overblijven. In deze tekst geef ik een kort overzicht van welke maatregelen volgens ons gezond verstand noodzakelijk zijn. Ik vrees dat binnen een democratie dit niet zal lukken. Niettemin wil ik op het eind aangeven dat de noodzakelijke maatregelen tot meer psychisch welzijn kunnen leiden.

In eerdere teksten heb ik al vaker gewezen op de noodzaak dat de individuen massaal en radicaal van gedrag veranderen om deze 21ste eeuw door te komen. Je hoeft geen doemdenker te zijn om te zien wat er allemaal staat aan te komen of om te zien wat zich nu al ontwikkelt. De mensheid staat voor rampen van ongekende omvang. Het ergste is dat het gaat om een door de mensen veroorzaakte apocalyps, alhoewel de klimaatverandering deels door de natuur veroorzaakt kan zijn. De oplossing zal niet worden geboden door regeringen of internationale organisaties en actiegroepen: het zijn de burgers zelf die hun verantwoordelijkheid moeten opnemen. We kunnen op z’n minst proberen het niet nog erger te maken en we kunnen voorbereidende maatregelen nemen om met de rampspoed om te gaan zonder dat dit moet leiden tot een strijd van allen tegen allen. Hieronder wil ik aangeven wat die massale en radicale gedragsverandering MOET inhouden. Ik beperk me tot enkele voorbeelden om aan te duiden hoe ernstig het is.

Ten eerste moeten we echt stoppen met het kopen van producten die we niet echt nodig hebben. De industriële productie wereldwijd moet minstens tot een tiende verminderd worden. Dit geldt ook voor de voeding: zo streng mogelijk zich beperken tot lokale producten, zodat de intensieve landbouw en veeteelt gewoonweg verdwijnt, alsook de internationale handel in voedingswaren (vlees, groenten, fruit). Wie nu nog elke dag vlees eet is een mens die niet weet wat verantwoordelijkheid is.

Ten tweede moeten we stoppen met reizen en ons beperken tot contacten met de buurlanden. Dus toerisme in eigen land of in de buurlanden. Geen internationale evenementen meer. Het vliegverkeer moet absoluut tot een honderdste verminderd worden. Wie nu nog een vliegreis boekt is gewoonweg dom en blind voor wat komen gaat.

Ten derde moet er een einde komen aan de miserie in de Derde Wereld. Alle immigranten, zelfs diegenen die hier al vier generaties zijn, moeten terugkeren naar de landen van herkomst om daar die landen op te bouwen. Vanuit de rijkere landen krijgen ze hierbij solidaire steun. Asielzoekers bestaan niet meer, het zijn mensen die de verantwoordelijkheid voor hun eigen volk ontvluchten. Dissidenten kunnen zich beter beperken tot concrete acties om het lot van hun landgenoten te verbeteren, zonder dat zij in botsing komen met de autoriteiten. Hun voorbeeld kan zich als een olievlek verspreiden zodat het welzijn en de welvaart van de hele bevolking verbetert.

Ten vierde moet er een einde komen aan exorbitante salarissen. Boven een maximum inkomen, inbegrepen de inkomsten uit onroerende en roerende goederen, geldt een belastingtarief van 100 procent. Dat belastinggeld wordt besteed voor de opbouw van Derde Wereldlanden (onderwijs, gezondheidszorg, werkgelegenheid). Dit geldt dus ook voor voetballers. Wie rijk is en niet geeft, die zal verdoemd zijn.

Ten vijfde wordt ruimtevaartonderzoek stopgezet. Ook de farmaceutische industrie beperkt zich tot de kerntaken en voor een paar decennia zijn we tevreden met het niveau dat we nu bereikt hebben. Onderzoek wordt beperkt tot medicijnen om nieuwe pandemieën te voorkomen of aan te pakken. De wapenindustrie beperkt zich tot productie van defensieve wapens voor het eigen land. Landen die wapens exporteren zijn vanaf nu schurkenstaten.

Ik hoop hiermee voldoende duidelijk gemaakt te hebben hoe ernstig de situatie is. Al de hier voorgestelde maatregelen zouden vanzelfsprekend moeten zijn voor mensen die zich volwassen gedragen.

NIettemin ben ik optimistisch: binnen afzienbare tijd zal de situatie zodanig escaleren dat de mensheid tot inzicht zal komen dat het zo niet verder kan en dat bovengenoemde maatregelen vanzelfsprekend zijn. Naast de vijf maatregelen zullen er veel andere komen die in dezelfde lijn liggen. U kunt bijvoorbeeld verder kijken op mijn website of de blogs onderaan deze pagina linken.

Een tweede reden om optimistisch te zijn is het geluksgevoel dat de nieuwe, radicaal andere levensstijl zal brengen. Hoe meer mensen meedoen, hoe duidelijker het zal worden hoe zinvol het leven wordt in vergelijking met het materialisme en consumentisme van voorheen. De sociale relaties zullen sterker worden. Er komt opnieuw verbondenheid met de mensen in de wijk of het dorp. De natuur zal opbloeien en we zullen genieten van wat onze omgeving te bieden heeft. Immigranten die teruggekeerd zijn zullen de trots op het eigen land mogelijk maken. Afrikaanse landen zullen beschikken over voetbalploegen met de beste voetballers ter wereld.

PS. Noot ter illustratie: in het journaal van 5 juli 2021 werd enthousiast de bouw van reusachtige windmolenparken in de Noordzee aangekondigd. Dit zou dus de oplossing moeten zijn voor schone energie. Maar hoeveel vervuiling zal de productie, de installatie, het onderhoud, de recyclage van die windmolens en andere bijkomende activiteiten niet veroorzaken? Dit voorbeeld bewijst dat onze regeringsleiders een gebrek aan inzicht hebben in de problematiek. Bovendien brengen we enorme milieuschade aan. In de lijn van wat ik voorstel ligt de oplossing in een sobere levensstijl, zodat we minder energie nodig hebben. De oplossing ligt daarom in handen van u en ik. Dit journaal gaf mij de impuls om bovenstaande neer te schrijven, uit woede over zoveel domheid.

2. Het tijdperk van het goede leven (27 juli 2021)

We staan op een keerpunt. Er komt een tijdperk waar de mensen overal in de wereld een aangenaam leven leiden. Alle kinderen, meisjes en jongens, zullen naar uitstekende scholen gaan. Dat zal ook het geval zijn in het Midden-Oosten, in zwart Afrika en in andere continenten waar nu nog veel ellende heerst. In elke regio zullen er goede, voor iedereen toegankelijke medische voorzieningen zijn. Er zal voldoende werkgelegenheid zijn. De mensen zullen goede rentmeesters zijn over de natuur. Criminaliteit zal nog sterker dalen. De politieke leiders zullen zorgen voor een rechtvaardige verdeling van de welvaart.

Om dit doel te bereiken is er nu een keerpunt. De mensheid wordt geconfronteerd met grote uitdagingen die tot radicale veranderingen van ons gedrag moeten leiden. Hoe zullen we omgaan met de gevolgen van de klimaatverandering en op welke manier kan nog meer stijging van de temperatuur voorkomen worden? Hoe zullen we pandemieën leren beheersen? Hoe kan er een einde komen aan de explosie van het aantal vluchtelingen en immigranten? Hoe kan de onvoorstelbare wapenwedloop een halt worden toegeroepen? Al deze uitdagingen kunnen makkelijk leiden tot een oorlog van allen tegen allen. Tot burgeroorlogen tussen de verschillende etnische groepen of tussen landen.

De mensen zullen zich ervan bewust worden dat de spanningen zodanig escaleren dat de vernietiging van de planeet mogelijk is. Het gaat niet meer om lokale conflicten. Het is een mondiale problematiek. De wereldwijde pandemie is een wake-up call, want als in één continent de aanpak onvoldoende is, komt er nooit een einde aan de pandemie. Wegens de ernst van de situatie zullen de mensen geen afwachtende houding aannemen en het beleid niet overlaten aan politici of in het slechtste geval aan populisten en dictators. Gelukkig zijn de meeste mensen van goede wil en streven ze naar rechtvaardigheid in de wereld voor alle mensen. Dat geldt voor 85 procent van de mensen van alle etnische groepen en rassen. We kunnen onze hoop ook vestigen op de gelijke verdeling van de talenten en intelligentie over alle rassen en etnische groepen; als er nu verschillen zijn dan is dit een gevolg van historische, economische, sociale en pedagogische omstandigheden. Die omstandigheden kunnen aangepakt worden.

Een tijdperk waar alle mensen een aangenaam leven leiden is mogelijk. De uitdagingen van deze eeuw zullen ons dwingen tot solidariteit met elkaar. Hoe moeilijker de omstandigheden ook worden, de mensen zijn in staat zich aan te passen. Verbondenheid en solidariteit zijn de sleutelwoorden voor het nieuwe tijdperk. Die verbondenheid en solidariteit beginnen in het gezin, de bredere familie, de mensen met wie we ons verbonden voelen door een gemeenschappelijke geschiedenis en cultuur. Er zullen geen immigranten zijn want iedereen neemt zijn verantwoordelijkheid op voor zijn landgenoten. Immigranten zullen massaal terugkeren naar de landen van herkomst en krijgen hierbij de solidaire steun vanuit de rijkere landen. 

De aanpassing aan de uitdagingen van deze eeuw zal leiden tot een sterke reductie van de consumptie, van het materialisme, van het reizen over en weer, van de industriële productie, van het transport. In de plaats komt er meer aandacht voor het sociale leven, voor goed rentmeesterschap over de natuur, voor gezonde voeding, voor het herstel van landschappen en goed beheer van het erfgoed. In het nakende tijdperk zullen de mensen ervaren dat zij een zinvoller leven leiden. De sterke verbondenheid met elkaar zal de psychische gezondheid van allen ten goede komen.

Dit is een herhaling van het verhaal van de Zondvloed en van de Toren van Babel. De Zondvloed dat zijn de gevolgen van de klimaatverandering en Noach die met zijn gezin en met van elk dier een paar de Zondvloed overleefde, staat voor het gezins- en familieleven dat zich zal herstellen en voor het goede beheer van de natuur. De Toren van Babel staat voor de chaos die nu aan het ontstaan is en steeds erger wordt, zodat alle volkeren terugkeren naar de landen van herkomst om daar een nieuwe toekomst op te bouwen. Wijsheid van duizenden jaren geleden wordt opnieuw werkelijkheid.

Ondanks alle ellende die ons nog te wachten staan, is er reden voor optimisme. De absolute meerderheid van de mensen is van goede wil en zal het heft in handen nemen. Een mondiale beweging van solidariteit en verbondenheid staat voor de deur.

zie verder helemaal onderaan: ’Het nut van rampen’ (28 juli 2021)

3. Religie is vaak niet meer dan een illusie

Volgens Freud is religie te vergelijken met een kinderneurose. De mensheid kan, net als een kind, haar neurotische fase te boven komen door de rede en de ervaring, want ’op den duur kan niets de rede en de ervaring weerstaan’. De mens is helaas een wezen met een zwakke intelligentie, dat beheerst wordt door zijn driftwensen. Vandaar ook een zekere vijandigheid tegen alles wat met beschaving of cultuur te maken heeft,  want de cultuur dwingt ons te verzaken aan de driftwensen. De cultuur is echter noodzakelijk om ons te beschermen tegen de krachten van de natuur; dit lukt dankzij de kennis en de vaardigheden die we ontwikkelen en door de  instellingen die de relaties tussen de mensen regelen. 

Een van de belangrijkste instellingen is de religie die oproept tot driftverzaking. Freud: ’De massa’s zijn lui en verstoken van inzicht, ze willen niet graag van hun driften afstand doen’. De mensen stoken elkaar op om hun driften te botvieren, voor argumenten zijn ze niet vatbaar. Alleen onder invloed van voorbeeldige individuen is de massa te bewegen tot ontzeggingen en tot arbeidsprestaties. Die individuen, denk aan politici, lopen echter het risico dat ze toegeven aan de massa om hun invloed niet te verliezen. Een staatsman is een politicus die, indien nodig, weerstand biedt tegen de wens van de massa. Er is een zekere dwang nodig om de cultuur te handhaven. Dwang is het meest effectief als het wordt geïnternaliseerd, maar voor veel mensen blijft uiterlijke dwang noodzakelijk. Dit laatste blijkt uit de moeilijkheid bij velen om af te zien van hebzucht, agressieve neigingen en seksuele begeerten. De #Metoo-beweging beoogt dwang uit te oefenen tegen diegenen die hun seksuele drift niet kunnen beheersen. De massa’s die tijdens de pandemie toch op reis gingen en feest vierden hadden ook lak aan beperkingen.

Dank zij onze kennis, het wetenschappelijk onderzoek en de technologische ontwikkelingen kunnen we steeds beter ons verdedigen tegen de natuur. De natuur kunnen we echter nooit helemaal bedwingen. Aardbevingen, tsunami’s, stormen en pandemieën confronteren ons met de wreedheid, de onverbiddelijkheid en de macht van de natuur en bewijzen hoe zwak en hulpeloos we zijn. De ultieme test is de dood waaraan niemand kan ontsnappen. Het positieve  van dit alles is dat bij een grote natuurramp of bij een pandemie de mensheid zich verenigt om zich te verdedigen tegen de natuur.

Het meest opvallende in deze 21ste eeuw is dat bij grote rampen die ons overkomen, zoals de covid-19 pandemie, niemand zich nog richt tot God. Het geloof en vertrouwen in een barmhartige God is vervangen door geloof en vertrouwen in de wetenschap. Zijn we definitief verlost van de illusie van de religie? Zullen onze kennis, onze wetenschap, onze techniek en onze ervaring ons uiteindelijk in staat stellen de dreigingen van de natuur en de dood te overwinnen? Is dit niet de nieuwe illusie?

Wat ik hier voorstel is een poging om beide illusies, die van de religie en die van de wetenschap, te vervangen door een zekerheid die gebaseerd is op concrete, dagelijkse ervaringen. De fout die Freud en vele anderen die de religie wilden afschrijven maken, is de aanname dat religie voortkomt uit de behoefte van de mens aan veiligheid en geborgenheid. De goden of God waren als een vader die bescherming biedt en aan wie we moeten gehoorzamen. Vroegkinderlijke ervaringen legden het fundament van eender welke religie. Mijn standpunt is dat we op 'het idee van God' kunnen komen in onze ontmoeting met een ander mens. Volgens Emmannuel Levinas komt in die ontmoeting een appel van de Ander op mij af: ik moet hem zijn plaats op de wereld gunnen. Dit is een appel om goed te zijn voor mijn medemensen. De essentiële vraag hierbij is waar dat appel vandaan komt. Dit komt van een ’kracht’ die boven de mensen staat, een kracht die mij het bevel geeft antwoord te geven op dat appel van de Ander. Hier komt daarom het idee van God in mij op.

Dat de mens goed kan zijn en dat mensen elkaars gelaat kunnen aankijken is wat de mens menselijk maakt. Dat menselijke maakt hem tot gelijke van God. Als de kracht die aan de basis ligt van het appel dat de Ander op mij doet, appel doet op mijn goedheid, dan kan die kracht alleen het Goede zijn. God is liefde, Hij is de bron van liefde. Als ik het goede doe voor de Ander, ben ik God gelijk.

De manier waarop religie hier wordt gedefinieerd is 'een religie voor volwassenen'. Deze religie is gebaseerd op het op ervaring gebaseerde inzicht dat ik verantwoordelijk ben voor de Ander. Om die verantwoordelijkheid te kunnen opnemen moet ik mijn talenten ontwikkeld hebben. Opvoeding wordt daarom gedefinieerd als het kind zodanig inspireren dat hij een goed mens wordt en om die reden wil het kind zich zo goed mogelijk ontwikkelen. Economie vanuit de ethische plicht ons verantwoordelijk te gedragen voor de anderen, heeft tot doel de armoede en de miserie uit de wereld te helpen. Het gaat niet om winstbejag, maar om winst maken om te kunnen geven: dit zou een revolutie zijn voor de gehele mensheid.

Is er dan nog een Kerk nodig? Mensen zijn gemeenschapswezens. De Kerk kan de massa inspireren en helpen om tot bovengenoemd inzicht te komen. Ik spreek me hier niet uit over de waarde van rituelen of van de liturgie. Ik wil alleen de essentie benadrukken waar alles om draait: religie is antwoord geven op het appel van het Hogere om mij veantwoordelijk te gedragen voor mijn medemensen, ook voor de mensen ver weg en voor de toekomstige generaties. Dankzij religie kan de mensheid leren zich verantwoordelijker te gedragen. In deze 21ste eeuw is dit een absolute noodzaak.

Dit artikel is niet bedoeld als kritiek op Freud. Hij wijst terecht op een vorm van religie die voortvloeit uit angst en een middel is om veiligheid te zoeken bij een denkbeeldige vader. Die religie is niet veel meer dan magie en is inderdaad een illusie en een neurose. Bij Levinas lees ik een totaal andere opvatting over religie, gebaseerd op het inzicht dat een ethisch appel voorafgaat aan alle denken. Freud beperkt zich in feite tot kritiek op het godsbeeld. Het geloof in God is niets meer dan een voortzetting van het vaderbeeld. Het totaal hulpeloze kind is fundamenteel angstig. Gelukkig is daar de vader die het kind beschermt. Deze ervaring is fundamenteel voor elke mens, vandaar dat onder de dreigingen van de buitenwereld het geloof in God (ingebeelde) bescherming biedt. Wat Freud in wezen betoogt is dat de dreigingen het best overwonnen kunnen worden door de rede en de wetenschap. Dat is voor een groot deel terecht.

Tegenover deze nogal eenzijdige visie van Freud op religie, zie ik religie eerder als het gehoor geven aan het appel tot naastenliefde. Religie is ethiek. Als de mensen zich houden aan de Tien Geboden en aan de Bergrede, dan creëren zij een paradijs op aarde. De liefde, de solidariteit, de opoffering voor anderen, de barmhartigheid en de rechtvaardigheid worden niet door de rede en de wetenschap in de wereld gebracht. Is de overdreven en eenzijdige nadruk op de rede en de wetenschap niet de oorzaak van een gebrek aan verantwoordelijkheid, van het gebrek aan verbondenheid met volk en land  en vandaar van de destructie van de natuur? De Rede en de Wetenschap zijn in zekere zin de veroorzakers van veel apocalyptische ontwikkelingen in de moderne tijd.

4. Alleen het judaïsme en het christendom  kunnen de mensheid naar een hogere fase leiden

De werkelijkheid volgens de nieuwe filosofie van Franz Rosenzweig

[ laatste update 18 juli 2021]

3.1 De drie elementen van de realiteit

Een rivier dat is water in beweging ofwel ’dingen’ en een 'beweging in een richting'. Licht is fotonen en golven, eveneens dingen en een beweging in een richting. De werkelijkheid bestaat uit elementen en bewegingen. De realiteit is daarom altijd tijdelijk. De werkelijkheid is altijd in beweging. De werkelijkheid verandert voortdurend van een oorsprong in het verleden tot een einde in de toekomst.

Wat zijn de elementen van de realiteit en waarheen bewegen ze? Dit zijn vragen die de ’nieuwe’ filosofie van Franz Rosenzweig probeert de beantwoorden. Volgens Rosenzweig is de beweging van de elementen niet toevallig en niet louter mechanisch. De beweging is doelgericht. Volgens de traditionele filosofie is het einde van de beweging het Niets, voor de mens is dat de dood en alles maakt deel uit van een totaliteit, het Al. In dat Al zijn er abstracte regels voor de ethiek. De mens dient te gehoorzamen aan die regels. Hij is niet vrij. Hij is geen individu. Er is geen vrije wil. De mens gehoorzaamt ethische wetten zoals de natuur gehoorzaamt aan fysische wetmatigheden. Kant probeerde de wil te verklaren en in zijn verklaring verdween de vrije wil.

Volgens de nieuwe filosofie is de mens een individu met een opdracht die komt van iets dat hoger is dan de mens. De mens is vrij om er aan te gehoorzamen. 

Samengevat bestaat volgens Rosenzweig de werkelijkheid uit drie elementen: de kosmos (de wereld van de dingen), de mens (is geen ding, maar is vooral een individu met een vrije wil) en God (die alles heeft geschapen en een opdracht aan de mens heeft gegeven). Er is dus een Schepping geweest, een Openbaring en het doel is de Verlossing. De Schepping is het verleden, De Openbaring is bedoeld voor het heden waarin we handelen. De Verlossing is de toekomst die de mens kan realiseren. De Schepping is de wereld van de dingen. De Openbaring geeft de richting aan. De Verlossing is het doel van de beweging der elementen.

We zouden hieruit kunnen concluderen dat de huidige mensen leven volgens het kantiaanse model en gehoorzamen aan ethische imperatieven. De uiterste consequentie hiervan is dat ze leven als dingen en elkaar behandelen als dingen. Dit is de oorzaak van het moderne materialisme en consumentisme. Nog erger is dat door de ontkenning van de Openbaring en van onze opdracht om de Verlossing te verwezenlijken, de liefde niet meer wordt begrepen als een daad die onbaatzuchtig en onvoorwaardelijk is. Als Kant de ethiek fundeert zoals fysische wetmatigheden, dan is er geen vrije wil meer, dan is de mens geen individu meer die zijn eigen verantwoordelijkheid vrijwillig moet opnemen. 

Willen we echt vrij en persoonlijk zijn, zodat ons individueel bestaan een zin heeft (dus niet als een verwisselbaar deel van het geheel), dan moeten we de drie grondelementen van de realiteit in beschouwing nemen. Dat is God, de mens en de kosmos. Zonder God zijn we niet vrij! Zonder God zijn we slechts dingen in de materiële wereld. Dit laatste heeft ongelooflijke nare gevolgen en leidt niet tot de Verlossing, maar tot het Niets. Dit vooruitzicht van de mens en van de wereld is er oorzaak van dat de dood in de moderne tijd wordt verdrongen.

3.2 Logica en metalogica

Rosenzweig maakt een onderscheid tussen logica en metalogica. De logica bevat de noodzakelijke wetmatigheden die gelden in de kosmos in het algemeen. Metalogica beschrijft de concrete wereld van de individuen. Logica gaat niet over de werkelijkheid, maar over dode materie. Metalogica beschrijft de werkelijkheid die altijd in beweging is (zie hierboven). De realiteit wordt gedefinieerd door het punt waar de elementen ontspringen en het einde waar naartoe ze bewegen. 

Het uitgangspunt van de metalogica zijn de drie elementen God, de mens en de kosmos. Deze elementen zijn geen objecten, maar processen. Als elementen zijn ze ’niets’. De elementen zijn geen objecten van onze kennis, maar objecten van ons geloof. Ze vallen buiten het domein van de rationele wetenschap, buiten de empirie. Kennis over God, de mens en zelfs de wereld volgt niet uit het empirisch onderzoek, want de beweging van God is afhankelijk van de vrije wil van God. De beweging van de mens is afhankelijk van de vrije wil van de mens en waar de wereld heen gaat is eveneens afhankelijk van de vrije wil van God en van de mens (zie mijn tekst: ’Psychologie is geen empirische wetenschap). Empirisch onderzoek kan slechts iets zeggen over de huidige toestand van de mens en de kosmos en kan eventueel met een zekere waarschijnlijkheid een toekomstige toestand voorspellen. Dat de wetenschap nooit zal kunnen voorspellen met absolute zekerheid wat ik over een uur zal doen, is duidelijk. Dankzij mijn vrije wil kan ik elke richting uitgaan.

Over God weten we niets; we kunnen slechts zeggen wat God niet is. God is vrij van alle beperkingen. God is voortdurend ’wordend’ , maar Hij verandert niet omdat Hij niet ’iets’ is. Dit is een voor mensen niet te begrijpen paradox die geloof vereist.

De mens is meer dan een iets in de fysieke wereld en meer dan iets in de morele wereld. De mens is uniek, onderscheidt zich van al de rest en kiest met zijn vrije wil de richting die hij ingaat. Kierkegaard is de eerste filosoof die heeft gewezen op de individuele verantwoordelijkheid. Rosenzweig gaat een stap verder: slechts als de mens bij zijn vrije wil gelooft in de schepping, de openbaring en de verlossing, gaat de wereld in de richting van een Rijk Gods. Zonder geloof en zonder theologie krijgen we geen inzicht in wat de bedoeling is van ons bestaan als individuen en van de wereld. Het is niet de wetenschap en de technologie die tot een ’betere’ wereld (het Rijk Gods) zullen leiden, maar de wil van de individuen die geloven in hun roeping (het ethisch appel dat via de naaste tot mij komt).

3.3 Het ethisch appel

Om geen ding te zijn, maar een ziel, om een spiritueel leven te leiden moeten we open staan voor de stem van God, dit is voor de Openbaring. Dat ethisch appel is niet objectief vast te stellen, het is niet het resultaat van logisch denken. Er is als het ware een profeet nodig om de mensen weer bewust te maken van het appel dat God op ieder van ons doet. Dat is een voorwaarde om ons te bevrijden van de slavernij van het materialisme en het consumentisme. Dat is ook de voorwaarde om verlost te worden van de haat in de wereld.

Volgens Rosenzweig zijn het judaïsme en het christendom de religies die de persoonlijke verantwoordelijkheid om gehoor te geven aan God’s appel centraal stellen. Joden en christenen kunnen in vrijheid beslissen of ze ethisch zullen handelen. In de Islam is Allah de almachtige die geen vrijheid toelaat, slechts bevelen geeft en die oproept tot het doden van diegenen die niet gehoorzamen, afvallig zijn of ongelovig. Allah is almachtig, terwijl de God van de joden en de christenen zijn schepping liefheeft en oproept tot naastenliefde. Deze God is afhankelijk van de mens omdat de Verlossing of het Koninkrijk Gods slechts door de mensen tot stand kan komen. Deze afhankelijkheid van God is voor moslims onaanvaardbaar. Rosenzweig zegt dat in de islam God een ’hij’ is, terwijl voor de joden en de christenen God een ’jij’ is. Zij staan in een persoonlijke relatie tot God. Ze gaan met God een dialoog aan. Dit laatste is het gebed. Met het gebed wordt de komst van de Verlossing opgeroepen. De islam roept op tot oorlog. Het judaïsme en het christendom tot naastenliefde. De islam provoceert. Het judaïsme en het christendom blijven discreet.

Het bestaan van de liefde kan als een godsbewijs worden gezien. Liefde is namelijk de kern van de Openbaring. Bij Spinoza missen we de Openbaring. Volgens hem zijn God en de kosmos of de natuur identiek. Dit leidde tot het moderne heidendom, waarbij het appel van de Openbaring meer en meer op de achtergrond geraakt. De mensen weten op de duur niet meer wat de ware liefde is en ze voelen zich niet meer geroepen door een alomtegenwoordige God die Liefde is. Vandaar het groot aantal echtscheidingen en het gebrek aan roepingen voor het priesterschap (de priester die uit onbaatzuchtige liefde zijn leven ten dienste stelt van de medemensen). Ik vraag me af of we ooit God opnieuw zullen ontdekken zodat Zijn wil geschiede op aarde zoals in de hemel. Dat laatste kan alleen de mens bewerkstelligen. Alleen door zijn daden kan de mens een wereld stichten waar liefde heerst.

Het doel van de mensheid is de Verlossing. Hier komt de liefde voor God, voor de mensen en voor de natuur tot leven. De wereld en de mensheid worden  getransformeerd door het gebod God en de naasten lief te hebben. In de Islam daarentegen is het doel de wereld te onderwerpen door middel van de heilige oorlog. De islam is de religie van de plichten. Het judaïsme en het christendom zijn de religies van de liefde. Hier is het doel de wereld te transformeren door de daden van liefde voor God, de mens en de natuur. De drie elementen gaan in de richting van het Rijk Gods.

Het zal uit bovenstaande duidelijk zijn dat we het stichten van een wereld waar liefde heerst niet kunnen bereiken met de wetenschap en de technologie. De essentie wordt er niet mee bereikt. De wetenschap heeft de wereld onttoverd en ons bevrijd van magie, maar gooide het kind met het badwater weg: dit is het appel dat door de Openbaring tot elk individu is gericht. De wetenschap en de technologie zien de wereld slechts als een schepping. De schepping leidde tot de wereld van de dingen. In de volgende fase, de Openbaring, krijgen de dingen een zin. Het gaat hier niet om dingen, maar om woorden. In de derde fase, de Verlossing, hebben we de opdracht van de Openbaring verwezenlijkt. Kortom, met de wetenschap en de technologie blijven we steken in de wereld van de dingen. De islam leidt de mensen niet naar de Verlossing, maar naar de eeuwige onderwerping. Het judaïsme en het christendom verkondigen wat de mens moet doen om van de wereld van de dingen een wereld van liefde te maken.

P.S. In tegenstelling tot wat velen kunnen denken is deze tekst niet bedoeld als kritiek op de islam. De islam is de religie van vrede in landen waar alleen moslims wonen van dezelfde strekking. Gelovige moslims verdienen alle respect, net zoals we andere mensen respectvol moeten behandelen. Wat ik aantoon is dat de islam onverenigbaar is met de westerse beschaving. Hiermee bedoel ik niet zozeer de onverenigbaarheid met de democratie, maar met het joods-christelijke fundament van de westerse beschaving. Helaas zijn er veel politici die religie verwerpen en daarom niet inzien dat in het Westen de joods-christelijke ethiek de basis is van wat we hebben bereikt, ook de democratie.

3.4 De eeuwige waarheid

De waarheid vinden we slechts in de fase van de Verlossing. In deze fase worden God, de mens en de wereld een eenheid. Rosenzweig noemt dit het messiaanse tijdperk. Hij waarschuwt tegen diegenen die deze fase, het Koninkrijk Gods, overhaast willen realiseren. Dat zijn de fanatici die de weg van de naastenliefde willen overslaan. De religieuze fanatici vertragen de komst van het Koninkrijk Gods. Dit geldt ook voor de revolutionairen die op een heidense manier de wereld willen verlossen zonder openheid voor de eeuwige waarheid. Dit is het drama van de Franse revolutie: er werd gepleit voor vrijheid, broederlijkheid en gelijkheid en het ontaardde in wraak, burgeroorlog en oorlog. Wat ontbrak is het appel om ook ’zijn vijanden lief te hebben’. Met de laicité is dit goddelijk ethisch appel verder weg dan ooit. De scheiding van Kerk en Staat wordt door velen in de westerse landen verkeerd begrepen. Met die scheiding wordt bedoeld dat de Kerk geen wereldse macht mag hebben, wat heel terecht is want dit heeft in het verleden geleid tot wraakroepende wantoestanden. De scheiding van Kerk en Staat mag echter niet betekenen dat de Staat onverschillig staat tegenover wat onze democratie juist fundeert. De toekomst van de westerse beschaving hangt af van de erkenning van het joods-christelijk fundament. Dat is de reden waarom moslims hier niet horen, want hun ideologie ondermijnt dit fundament. Zij kennen niet de oproep om zijn vijanden lief te hebben. Moslims horen te leven in een land zonder vijanden, dus waar alleen moslims horen van dezelfde strekking. Het is niet uitgesloten dat ze daar kunnen bijdragen aan de komst van het Koninkrijk Gods.

Het is slechts via de naastenliefde voor allen dat we geleidelijk het Koninkrijk Gods kunnen naderen. Aardse idealen zijn altijd vergankelijk. Geen enkel land ontsnapt aan verovering door vijanden in de loop van de geschiedenis. Met het Koninkrijk Gods komt hier een einde aan omdat door de liefde van de mensen God zal heersen. In het Koninkrijk Gods wordt de wereld bezield in tegenstelling tot de profane wereld waar de dingen heersen, dit is waar het materialisme de mensen betovert. Het Koninkrijk Gods komt er als we ten eerste de wereld en de mensen zien als geschapen door God, als ten tweede de Openbaring ons leidt en als we ten derde streven naar een wereld waar de eeuwige waarheid of God zal heersen. Dit wil zeggen dat het Koninkrijk Gods slechts komt als we allen ’christen’ of ’jood’ zullen zijn of, met andere woorden, als we de naasten liefhebben als onszelf, zelfs onze vijanden. Rosenzweig zegt dat de joden al in de eeuwigheid leven, want door de mitzvot te respecteren leven ze in de eeuwige waarheid. De joden zijn het volk van de eeuwigheid. De christenen zijn het volk van de groei naar de eeuwigheid. Uiteindelijk zullen God, de mensheid en de kosmos een eenheid vormen waarin God liefde is zonder begin en zonder einde. De tijd is er dan niet meer(*). We leven in eeuwigheid.

3.5 Een aangenaam leven voor alle mensen op aarde

Het doel van elke religie en elke ideologie zou moeten zijn dat alle mensen op aarde een aangenaam leven kunnen leiden. Dat doel bereiken zou getuigen van de volwassenheid van de mensheid. Ik kan zeggen en velen met mij in Europa, dat ik een aangenaam leven leid. Het gestelde doel is geen utopie. Waarom is het in Europa deels goed gelukt en leven miljarden mensen elders in de wereld onder ongelukkige omstandigheden? Het antwoord is voor mij duidelijk: onze beschaving is doordrongen van de joods-christelijke ethiek. Dat hebben we in de eerste plaats te danken aan het joodse volk. Met de Tien geboden die aan het joodse volk op de berg Sinaï werden geopenbaard, begon de mens menselijk te worden. De mensachtigen verschenen zo’n vier miljoen jaren geleden op aarde. De moderne mens ongeveer 300.000 jaar geleden. Vóór de Openbaring leefden de mensen als ding tussen de dingen. Met de Openbaring leeft hij in de wereld van de dialoog. De Openbaring gaat volgens Rosenzweig tussen een ik en een jij. Het is het verlossende woord van God. De mens wordt verlost uit de dood, uit de ’dingheid’ van de mens. Hij wordt als het ware bevrijd uit de objectieve wereld, waar alles een einde heeft. Door zich te houden aan de geopenbaarde waarheid neemt de mens deel aan de transcendente wereld. De menselijke mens heeft een ziel en de ziel heeft het eeuwige leven. Met ziel wordt hier bedoeld de stem van het geweten, het gehoor geven aan het appel tot naastenliefde zoals in de Openbaring in Tien Geboden wordt geformuleerd.

Een religie en een ideologie is slechts menswaardig als het doel is een ethische samenleving op te bouwen. Het joodse volk en daarna ook het christendom hebben hier de weg aangegeven. Niettemin hebben de christenen vaak gefaald. In Europa leidt niet iedereen een aangenaam leven en in bepaalde perioden zijn er vreselijke dingen gebeurd. Daarom moeten we de vraag beantwoorden waarom in onze beschaving, waar de ethiek van de naastenliefde het fundament is, toch veel lijden veroorzaakt kan worden. Het antwoord kan ons behoeden voor een herhaling van de verschrikkingen van de vorige eeuw, vooral nu in de 21ste eeuw grote uitdagingen al zichtbaar zijn. In de geest van Rosenzweig is de ethische samenleving afhankelijk van mensen die in dialoog blijven met God. Het antisemitisme of de jodenhaat volgt uit het verzet van de primitieve mens tegen diegenen die de strijd van allen tegen allen uit machtswellust of hebzucht, willen vervangen door de ethiek van barmhartigheid en opoffering. De ontkerkelijking is eveneens het resultaat van de velen die het eigenbelang vooropstellen en mensen uitlachen die hun leven in dienst stellen van anderen.

Slechts bij God vinden we onze motivatie en inspiratie om een ethische samenleving op te bouwen. De Rede volstaat hier niet. De Rede staat voor het heidendom en houdt ons gevangen in de wereld van de dingen. Dit laatste vindt zijn dieptepunt in de consumptiemaatschappij, waar zelfs de mens gereduceerd wordt tot een ding dat gemanipuleerd, uitgebuit en misbruikt kan worden. God is bij Rosenzweig geen abstract idee. Hij is een actieve wil die het menselijk bestaan verlicht en de mens bevrijdt, ook van de dood.

Eén onwankelbare conclusie uit de filosofie van Franz Rosenzweig is dat elke mens de dialoog met God moet aangaan, dit is bidden, en moet leven in waarheid. Het is de taak van elke mens om die waarheid in de wereld te brengen. Het moet een ervaring zijn in het dagelijks leven, in het heden, in gemeenschap met anderen.  Onder die voorwaarde zullen de drie elementen God, de mens en de wereld een eenheid vormen en is de ethische samenleving een feit. Gezien de enorme uitdagingen van deze 21ste eeuw moeten we dringend in synagogen en kerken samenkomen om ons bewustzijn van de joods-christelijke ethiek tot leven te brengen in dialoog met elkaar en met God. Zonder deze gemeenschapsvorming is de mensheid hopeloos verloren en rest slechts vernietiging en de dood. Welke mens wil zoiets toelaten? Rosenzweig heeft het voorbeeld gegeven door in plaats van een veelbelovende universitaire carrière te beginnen, in Frankfurt een ’leerhuis’ op te richten waar joden en christenen welkom waren om deze grootse opdracht te realiseren in onderlinge dialoog en in dialoog met God.

(*) De tijd is geschapen door God om de mens de kans te geven het goede te doen. In de mate dat we goedheid in de wereld brengen bereiken we de zalige eeuwigheid, want het goede werkt tot de eeuwigheid door. Helaas geldt dit ook voor wie het kwade in de wereld brengt.

De tekst ’Alleen het judaïsme en het christendom kan de mensheid redden’ is te downloaden op deze LINK

25 juli 2021

Tweets van vandaag (ook in het Engels): 

1. Het spijt me u te moeten mededelen dat hoe meer mensen naar Europa komen die geen 400 jaar Verlichting en geen cartesiaanse logica gekend hebben, hoe somberder de toekomst van Europa wordt.

2.Het spijt me u te moeten mededelen dat de  klimaatmaatregelen die in Europa worden genomen, volkomen nutteloos zijn aangezien in Azië er 600 kolencentrales bijgebouwd worden en in China talloze vliegvelden waaronder een voor 100 miljoen passagiers per jaar

Ik ben niettemin optimistisch. Het kan niet anders of deze tijd is een keerpunt. Aangezien de meeste mensen het goede willen, komen er betere tijden. Die tijden zullen gekenmerkt worden door onthechting van materialisme en consumptie, en een fantastische heropleving van het sociale en spirituele leven. Misschien helpt God hier een handje aan mee.

28 juli 2021

Tweets van vandaag: 

1.1 Mensen die hun hond laten loslopen op het strand: vreselijk! Een miljoen mensen die bang zijn voor honden durven daarom geen strandwandeling meer te maken. Bange mensen krijgen een schrikreactie als een hond nadert. Dan geeft de braafste hond een knauw.

1.2 Gisteren zag ik op het strand tussen Noordwijk en Zandvoort hoe een jongetje een trauma opliep nadat een hond van twee dames (wellicht leden van Groenlinks, aan hun kledij te zien) hem achterna liep. Hij huilde heel hard en viel neer op de grond.

En hier een reactie op deze tweets en mijn antwoord:

reactie: "Onze feminiene samenleving in optima forma. Ban alles uit wat gevaar of risico's kan opleveren, leer kinderen niet niet-bang te zijn, draai de wang toe, gedraag je never never masculien, geslacht is een keuze, giet over masculiene culturen een feminiene wegkijksaus, etc etc"

mijn antwoord: "Het feminiene is niet per definitie negatief. Het gaat ook om het streven naar een zorgzame samenleving waar iedereen zich veilig voelt. Feit is dat het strand voor velen niet veilig aanvoelt wegens de loslopende honden. Masculien gedrag is hier egoïstisch gedrag".

5. Het nut van rampen

Het volksleven in stadswijken is nagenoeg volledig verdwenen ten gevolge van de massa-immigratie. De dorpen zullen volgen. Hierdoor raakt de verbondenheid verloren en daarmee wordt het fundament van een gezonde samenleving aangetast. De massa-immigratie brengt enorme schade aan en dat alles om de economie te dienen. De politici kunnen dit niet inzien. Wie ertegen ageert wordt verdoemd. Zelfs de mensenrechten worden hiervoor misbruikt. Het ziet er vrij hopeloos uit. Daarom lijkt het mij nuttig dat er grote rampen komen, alhoewel het jammer is dat het op die manier moet gebeuren. De Bijbel geeft mij hoop: ik heb eerder de huidige ontwikkeligen vergeleken met de Zondvloed en de chaos van de Toren van Babel. Na die rampen kwam er een keerpunt.

Hoe dat zal uitpakken is vooralsnog een raadsel. De coronapandemie is in elk geval een ramp die ons onverwacht heeft overrompeld. De gevolgen van de klimaatverandering lijken vooralsnog de wereldbevolking niet wakker te schudden, alhoewel overstromingen, orkanen en branden hele gemeenschappen grote schade berokkenen. Het moet blijkbaar nog erger worden. Komt er een virusvariant die miljoenen zal uitroeien? Zullen de vaccinaties leiden tot onverwachte en beangstigende bijwerkingen? Volgt een rampzalige economische recessie? Wordt de hitte in sommige landen ondraaglijk, zodat een vluchtelingenstroom van tientallen miljoenen op gang komt? Of wordt een heel continent geteisterd met een langdurige droogte? Dit is allemaal moeilijk te voorspellen, maar dat in deze eeuw het steeds erger zal worden is duidelijk.

In deze barre tijden kan de mensheid best gehoor geven aan een positief geluid. Het is vrij simpel: we moeten terugkeren naar het gewone leven, dit is in het gezin, de bredere familie, de mensen met wie we een eeuwenlange geschiedenis delen. Als de mensen hieraan prioriteit geven, zullen er voldoende volkeren zijn die hun welvaart kunnen delen met diegenen die in moeilijkheden verkeren. Het principe is: het nationaal gevoel koesteren om solidair te kunnen zijn met de rest van de wereld.

De pessimistische noot hierbij is dat precies het gezin wordt ondermijnd, alsook de trots op de eigen geschiedenis en beschaving. Diegenen die hieraan meewerken vervullen, zonder dat ze het beseffen, de opdracht van de satan. Om die reden is een Zondvloed nodig en komen we terecht in de Toren van Babel.

30 juli 2021

6. De elite die geen elite is

Gisteren naar de tentoonstelling over slavernij geweest in het Rijksmuseum te Amsterdam. Is er in feite iets veranderd? Er is altijd een kleine groep, gedreven door hebzucht, die velen uitbuiten. Het ergste is dat zij denken de ’elite’ te zijn. Zij hebben geen gewetensnood; integendeel, toendertijd waren zij hooggeachte leden van kerkgenootschappen. Het was voor hen onmogelijk in te zien dat hun hebzucht en de slavernij haaks staan op de meest fundamentele christelijke waarden. Als ’elite’ hadden zij grote politieke invloed. Zowel de Kerk als de Koning waren hun handlangers.

In deze tijd en in feite overal in de wereld in alle tijden is er ook een zogenaamde ’elite’ die onnoemelijk rijk is. De politici komen op voor hun belangen. De media doen mee en zorgen ervoor dat deze ’elite’ door het volk gezien wordt als onmisbaar voor de welvaart. Met hun geld kunnen de leden van de elite nagenoeg alles bereiken. De meeste mensen zijn omkoopbaar.

De macht en de rijkdom van een kleine minderheid kunnen we zien als dè oorzaak van veel ellende in de wereld, van oorlog, van rebellie, van criminaliteit. Dat kan slechts verbeteren als de christelijke waarden ook door hen gerespecteerd zouden worden: verdeel uw rijkdom onder de armen en heb uw naasten lief; alle naasten want er kan geen uitzondering worden gemaakt bij christelijke liefde die onvoorwaardelijk en onbaatzuchtig is.

Deze waarden vindt deze ’elite’ gewoon belachelijk. Ik heb ooit eens tijdens een lezing voor de Rotaryclub in een van de rijkste regio’s van Nederland het idee geopperd van een maximum inkomen. Dat lokte bij de hoge heren van multinationals onmiddellijk felle reacties op. Nochtans zou honderd procent belasting boven het maximum inkomen de verdeling van de rijkdom van het land onder de bevolking op een rechtvaardige wijze mogelijk maken. Het zou ook de solidariteit met de Derde Wereld een enorme impuls geven.

Beroep doen op deze ’elite’ is een illusie. Vandaar mijn opvatting dat de voor deze eeuw noodzakelijke veranderingen slechts vanuit het volk op gang gebracht kunnen worden. Het gaat om het voorkomen van hebzucht en van uitbuiting van mensen. In eigentijdse termen: het materialisme en consumentisme minder centraal stellen en een limiet stellen aan het inkomen. Als dit niet gebeurt, dan wordt deze eeuw een nog verschrikkelijker herhaling van de 20ste eeuw. Kiezen de mensen voor wat ik voorstel, dan wordt de 21ste eeuw de beste eeuw ooit.

Jammer dat ik een roepende ben in de woestijn. Het volk moet opstaan, want er is geen alternatief. Van de politiek hoeven we niets te verwachten; zie bijvoorbeeld hoe in de wereld de wereldleiders er niet in slagen de temperatuurstijging aan te pakken. Toch gaat het uiteindelijk om leven of dood. Hoelang blijven we nog in de lethargie?

—

Vandaag over twee zeer aangrijpende en voor mij ondraaglijke gebeurtenissen nagedacht. Het eerste was een korte reportage uit 1955 toen Duitse krijgsgevangenen na tien jaar uit Siberië terugkwamen in Duitsland. Een oude moeder stond hen op te wachten met de foto van haar zoon in haar handen in de hoop dat iemand iets over hem zou weten. Zij stortte in wanhoop ineen. Tien jaar bovenmenselijk verdriet in een paar seconden samengevat.

Het tweede was wat ik gisteren hoorde in de tentoonstelling over slavernij in het Rijksmuseum. Toen de slaven aankwamen in Curaçao werden mannen en vrouwen en kinderen van hun ouders brutaal en definitief gescheiden omdat ze aan verschillende eigenaren werden toegewezen. Wat een vreselijk verdriet moet dat geweest zijn, bovenop het wegvoeren uit hun geboorteland.

Al die wreedheden gaan almaar door. Waarom? Kan de mensheid niet volwassen worden? Wat mij het meest verbaasd is dat de meeste mensen van goede wil zijn en dat dit toch kan gebeuren. Ieder mens zou zich moeten afvragen wat zij of hij kan doen om het lijden van anderen te voorkomen. Acties om dit te voorkomen zou alle prioriteit moeten krijgen of, met andere woorden, we zouden slechts zinvol mogen vinden in ons leven wat dat lijden kan voorkomen. Alles, maar dan ook volstrekt alles in dienst van de Ander. Zodat een geest van menslievendheid over de wereld heentrekt en allen inspireert.

Bovenstaande wordt goed geïllustreerd in tijden van rampen, zoals de recente overstromingen. Er waait een golf van solidariteit over het land en velen helpen mee als vrijwilligers. Sommigen gaan plunderen. Het is de taak van de overheid om de minderheid die het kwade verricht, een halt toe te roepen.

31 juli 2021

Een virusvariant waardoor 1/3 van de geïnfecteerden sterft, is een mogelijkheid volgens een groep wetenschappers. Stel dat zoiets gebeurt, dan moeten maatregelen getroffen worden die veel radicaler zijn dat wat ik in bovenstaande tekst nr 1 voorstel. Dat zal nog aangescherpt worden door de klimaatapocalyps die gaande is en eveneens naar een climax zal voeren, alhoewel dat nog even kan duren. Of komt er toch een plotseling op gang gebrachte catastrofe met tsunami’s en methaangassen?

Onze hele levensvisie en ons wereldbeeld zullen diepgaand veranderen. Het enige houvast dat overblijft is het gezin, het gewone doodnormale gezin. Vanaf dit punt zullen we gaan nadenken hoe het verder moet. Hoe breiden we de geborgenheid en de veiligheid van het gezin uit tot het land waarin we wonen? Het resultaat laat zich raden. 

Dit alles is een noodzakelijke fase om ons te bevrijden van de hedendaagse gekte.

De nieuwe mens zal verrijzen en het tijdperk van de spiritualiteit zal aanbreken. We staan voor de brandende braamstruik die niet verteert.

Ik hoef niet verder te schrijven. Alles is gezegd. Het is nu gewoon afwachten op wat komen gaat. Ik zie wel welke gedachten in mij opkomen om deze blog in augustus of later verder te zetten. In elk geval onderneem ik actie zodra het moment is gekomen. Welke actie dat zal zijn weet ik niet. Het zal spontaan in mij opkomen net zoals de meeste artikelen die ik de afgelopen jaren heb geschreven. Ik neem als het ware niet zelf het initiatief en de beslissingen. Ligt het in Gods handen of maak ik mezelf iets wijs? Zelfs hierop weet ik geen antwoord.

Mijn laatste tweets van de  maand, als reactie op een tweet van Bart De Wever waarin hij een confederatie voorstelt van Vlaanderen  en Nederland:

1. 1 Ik ben een Vlaming die 27 jaar in NL heeft gewerkt. Ik beperk me hier tot 2 essentiële verschillen: (1) Vlamingen houden zich vaak niet aan afspraken en zijn daarom onbetrouwbaar. Dat is voor Nederlanders een gruwel.

1.2 Nederlanders boren iemand die niet aan de verwachtingen beantwoordt de grond in en zeggen dat recht voor zijn raap. Dit proces gaat door totdat de ander psychisch kapot is gemaakt (Hallo Pieter Omtzigt, bent u er nog?). Vlamingen kunnen daar niet tegen.

Persoonlijk ben ik ook voorstander van een confederatie van Vlaanderen en Nederland, maar de bevoegdheden van elk land moeten heel zorgvuldig afgebakend worden.

====

oudere en nieuwere blogs: