opvoedingsproblemen - gedragsproblemen - jeugdcriminaliteit - orthopedagogiek - politiek voor de 21ste eeuw   

1 juni 2018

De Wet beschermt de moslims

De Franse psychoanalyticus Daniël Sibony stelt dat de Wet de moslims beschermt tegen fanatisme. Sibony is een uit Marokko afkomstige jood die Arabisch als moedertaal heeft. Hij wijst erop dat onweerlegbaar in de Koran verzen staan die oproepen tot haat en geweld. De meeste moslims hebben hier grote moeite mee. Om die reden ontkennen ze dat feit. Die ontkenning heeft drie vormen: (1) zeggen dat die oproepen niet in de Koran staan; (2) zeggen dat die oproepen gezien moeten worden in de tijd van de profeet Mohammed, die toen oorlog moest voeren tegen zijn vijanden; of (3) de nadruk leggen op de Islam als religie van de vrede en barmhartigheid die moslims vraagt vijf keer  per dag te bidden.

We kunnen aan de moslims niet vragen om de koranverzen die oproepen tot haat en geweld te schrappen. Volgens Sibony is het de Wet van de Staat die moet verbieden dat tot haat en geweld wordt aangezet of dat die verzen in daden worden omgezet. In die zin is de Wet in het belang van de moslims zelf. De twee onderstaande voorbeelden kunnen dit illustreren.

Als de Wet bijvoorbeeld de hoofddoek en de boerka verbiedt, dan worden moslimmeisjes die geen hoofddoek of boerka willen, door de Wet verdedigd tegen bedreigingen door andere moslims.

Als de Wet antisemitisme strafbaar stelt, kan een ingebakken traditie van jodenhaat, die vooral in de landen van de Maghreb aanwezig is, beteugeld worden. Omdat antisemitisme bij moslims zo diep geworteld zit, is het naïef om een beroep te doen op goedheid of op vrijheid voor iedereen. Hier moet de Wet gewoon worden toegepast.

In de landen waar de moslims soeverein zijn, kunnen hun wetten gelden. Daar zijn ze thuis en leven ze in vrede als er geen andersgelovigen of ongelovigen zijn. Toen er nog veel joden waren in Marokko waren ze dhimmi’s, dit wil zeggen dat ze als minderwaardig werden beschouwd en getolereerd werden als ze zich onderwierpen.

Persoonlijk wil ik nog een stap verder gaan. Als in Europa vijf procent van de moslims fanatiek is en de Koran letterlijk wil toepassen, dan hebben we het over enkele miljoenen extremistische moslims op ons grondgebied. Geen enkele politiemacht zal dit onder controle kunnen houden. We stevenen naar een situatie die lijkt op het Midden-Oosten die zal escaleren als andere spanningen of bedreigingen tegelijkertijd opduiken. Hoe dat kan opgelost of voorkomen worden, kunt u lezen in mijn boek: ’Het Europees-Islamitisch Vriendschapsverdrag: De enige weg om de Apocalyps te voorkomen’.

zaterdag 2 juni 2018

Tien miljard triljoen planeten

Astronomen hebben berekend dat in het universum er tien miljard triljoen planeten zijn waar leven op mogelijk is geweest of nog is. Op basis van rekenmodellen werd voorspeld wat er zou gebeuren als de bevolking groeit en klimaatverandering chaos veroorzaakt. De voorspellingen variëren van een ’softe landing’, een geleidelijk sterven van de planeet en een grote klap waarbij alles instort. Het tweede scenario is voor de planeet Aarde de meest waarschijnlijke. Bij een geleidelijk sterven wordt 70 procent van alle leven op Aarde vernietigd en dan keert men terug naar de normale situatie. De mensheid past zich aan de klimaatverandering en aan de stijging van de zeespiegel aan. In het ergste scenario, de totale collapse, helpt een radicale overschakeling naar hernieuwbare energie niet.

Tegenover het astronomisch aantal planeten waar leven mogelijk was of is, staan we enerzijds volkomen nietig.  Anderzijds blijkt de mens in staat te zijn over het gehele universum na te denken en inzicht erin te verwerven. Het Oneindige is ’denkbaar’. Zou dit ook gelden ten aanzien van God?

Het denken over God is synoniem met denken over de zin van het universum, over de zin van leven op de planeten en over de zin van het verschijnsel mens op de planeet Aarde. Boedhisme, christendom, islam en andere religies leiden uit dit denken af dat de liefde voor de medemens, ook te vertalen als verantwoordelijkheid voor al wat is, de roeping is van de mens of het appel dat God doet op de mensheid. Als we ons gedragen als goede mensen en als goede rentmeesters over de planeet Aarde, zal diezelfde God ons misschien behoeden voor de vernietiging van 70 procent van alle leven op aarde of van de totale collapse. Hij zal ons daarvoor behoeden omdat de planeet dank zij onze liefde voor de medemens en voor de natuur een plek is waar God wil vertoeven. Dat is de essentie van het religieuze denken. Als we onze roeping negeren, dan heeft de planeet Aarde ook geen zin meer.

Het kan misschien vreemd en ongeloofwaardig klinken, maar het bovenstaande is geen preek tot bekering tot een geloof, zij het boedhisme, christendom of islam. Het gaat enkel om het aanvaarden van een roeping die de mens niet zelf heeft verzonnen. Een roeping die komt van gene-zijde-van-het-zijn, dit wil zeggen van wat zich bevindt buiten het universum met de tien miljard triljoen planeten.

Je moet als mens toch wel heel dom zijn om die roeping te verdringen. Dat is namelijk de oorzaak van alle egoïsme, van de hebzucht en van het dagelijkse onverantwoordelijk gedrag ten aanzien van het ecologisch systeem. Een concreet voorbeeld: als je bewust bent van die roeping, durf je bijna niet meer met de auto rijden, vermijd je vliegtuigreizen en leef je zo sober mogelijk. Ligt hier dan toch de oplossing om de door de mensen veroorzaakte Apocalyps te vermijden? Is het dat wat Heidegger bedoelde toen hij op het einde van zijn leven zei: ’Alleen God kan ons nog redden’. Maar dan moeten we die God wel de argumenten geven om ons en de planeet Aarde te redden.

Kan ik voor de rest niet beter zwijgen? Is niet alles gezegd?

zondag 3 juni 2018

Het volk is in slaap gesust

Steeds is er de dreiging terecht te komen in een onrechtvaardige samenleving van egoïstische mensen die leven in vergetelheid van dat waartoe zij zijn geroepen. Dit is een waarschuwing van Emmanuel Levinas. Die vergetelheid is een gevolg van de betovering door de materiële welvaart, de technologie en de overvloed aan divertissement. De mensen zijn in slaap gesust.

Het is te makkelijk om te beweren dat we de mensen die betovering gunnen. Het gaat namelijk om een grove nalatigheid ten aanzien van hun verantwoordelijkheid. Zij zijn verblind en zitten gevangen in de ontologie: dit wil zeggen dat voor hen alleen de zichtbare en tastbare werkelijkheid telt. Dat gaat ten koste van het geestelijke en van de ethiek. Hun leven is beperkt tot de eindige werkelijkheid. Ze leven daarom onbewust in een totalitaire wereld: dat komt omdat de zichtbare en tastbare werkelijkheid eindig is. Er is geen opening naar wat die eindige werkelijkheid transcendeert.

Die zijnsvergetelheid en nalatigheid zien we ook in de politiek. Zowat alles draait om de economie, zowel op nationaal niveau als wat betreft de Europese Unie. Economie zoals het in deze tijd wordt begrepen, is puur materialisme en draait voornamelijk om hebzucht. Wat hier wordt vergeten is de ethiek. Daar komt weerstand tegen, alsof het volk begint aan te voelen dat de politiek gespeend is van wat zin geeft aan een mensenleven. Daarom is er een beweging om de eigen identiteit van het land te beschermen. De mensen verlangen naar de verbondenheid en de solidariteit van de kleine en hechte gemeenschap, tegen de globalisatie in. Er is meer en meer belangstelling voor de geschiedenis, de cultuur en de waarden die men al generaties lang deelt.

Hieruit kan een ethische beweging ontstaan, want een volk moet eerst krachtig zijn om solidair te kunnen zijn met de rest van de wereld. Natuurlijk is economie belangrijk, maar ethiek vereist dat economie gedefinieerd wordt als een gezamenlijk project om de armoede uit de wereld te helpen. Dat de verschillen tussen rijk en arm steeds groter worden, dat er zovelen zijn met onverantwoord hoge salarissen, gaat tegen deze ethisch definitie van de economie in. Wat nu normaal lijkt te zijn, is in feite een schandelijke afwijking. De relaties tussen de mensen, tussen rijk en arm, tussen de sterkeren en de zwakkeren, mogen niet gedefinieerd worden in termen van egoïsme, maar in termen van verantwoordelijkheid. Volgens Levinas wordt in het onbaatzuchtig engagement van de ene mens voor de Ander een spoor van God zichtbaar. We kunnen dit in seculiere termen vertalen als: de mens muteert naar een hoger menselijk niveau indien hij zin geeft aan zijn bestaan door het dragen van verantwoordelijkheid die nooit eindigt. De oneindigheid of de onsterfelijkheid wordt door de ethiek geboden.

maandag 4 juni 2018

De gewone werkelijkheid versus geïnspireerd worden (*)

In de gewone werkelijkheid wil de mens zelfstandig zijn, in vrijheid zijn beslissingen kunnen nemen, meester zijn of controle hebben over zijn situatie. Hij wil greep houden over zijn wereld en dat geldt ook voor zijn medemensen. Via de kennis en de wetenschap beheerst de mens in de gewone werkelijkheid het andere, dat zijn de mensen en de materiële wereld.

Deze gewone werkelijkheid wordt echter grondig verstoord. De Ander, dit is de medemens, en ook het Andere, dat is de wereld, kunnen het slachtoffer zijn van het egoïsme van het ik. De rust van het zelfgenoegzame ik wordt verontrust door de Ander en het Andere. Van hen gaat een appel uit om met hen rekening te houden. Het ik krijgt een oproep om zich verantwoordelijk te gedragen. Die oproep of die roeping wordt geïnspireerd door wat buiten de mens ligt, namelijk de Oneindige.

De mens die gehoor geeft aan die roeping, die niet van hem komt, geeft getuigenis van de Oneindige. De Oneindige openbaart zich in de mens die zijn verantwoordelijkheid opneemt, die gehoorzaamt aan een morele eis die hij niet zelfstandig heeft bepaald, die niet voortvloeit uit een autonome beslissing, maar die volgt uit de inspiratie door de Oneindige. De Oneindige toont zich niet en verschijnt niet. Het is aan de mens getuigenis af te leggen van de Oneindige.

De Oneindige kunnen we niet kennen en kan niet het object zijn van de wetenschap. De Oneindige die ons inspireert voor het Goede, staat buiten de zichtbare werkelijkheid, buiten de objectiviteit. De Oneindige behoort echter ook tot het domein van de Waarheid. Wie de Oneindige afwijst of, met andere woorden, wie zich niet laat inspireren door de Oneindige, leeft en handelt niet in waarheid. Dit laatste is de oorzaak van alle geweld en lijden die we de Ander aandoen en van de vernietiging van de wereld die ons werd gegeven.

Opdat de mensen zouden openstaan voor de inspiratie van de Oneindige, moeten de menswetenschappen, de politiek en de economie de ethiek van de verantwoordelijkheid als fundament nemen voor alle onderzoek en elke actie. Alleen die inspiratie kan ons nog redden.

(*) Vakfilosofen zullen weten dat ik bij mijn blognotities van deze periode mij laat inspireren door de colleges van Emmanuel Levinas aan de Sorbonne in het jaar 1976

dinsdag 5 juni 2018

White Supremacy

Niets is dommer dan een algemene uitspraak over een etnische groep, een land of een volk. White Supremacy is er een voorbeeld van. Letterlijk wordt hiermee bedoeld dat het witte ras heerser moet zijn over de wereld. De vooronderstelling hierbij is dat de blanken het gezag moeten hebben, omdat zij superieur zijn.

Nu zou gezegd kunnen worden dat als je kijkt naar wetenschappelijke, technologische en culturele prestaties het blanke ras inderdaad superieur is. Maar in hoeverre is dat argument altijd en eeuwig geldig? Zoals het er nu naar uitziet, kan dank zij de wetenschap en de techniek de planeet Aarde en alle leven erop vernietigd worden. Mijn stelling is dat van superioriteit slechts sprake kan zijn als de menselijke activiteiten ethisch verantwoord zijn.

Ethisch verantwoord wil zeggen dat we zorg dragen voor de medemensen en voor onze leefomgeving. Wetenschappelijke, technische en economische activiteiten zijn ethisch verantwoord als zij in dienst staan van de naastenliefde en van goed rentmeesterschap over de planeet Aarde. Zowel politiek als economie is in dit geval een gezamenlijk project om het goede op de wereld te brengen, om de miserie en de armoede te bestrijden, om goed zorg te dragen over de natuur. Wie politiek bedrijft omwille van de macht en de captain of industry of een lid van de Raad van Bestuur die abnormale salarissen en bonussen opstrijkt, is ethisch gezien niet goed bezig. Wie de overtollige rijkdom voor zichzelf houdt, die continu voorrang geeft aan het eigenbelang en wie niet ten dienste staat van de medemens, staat ethisch gezien op de laagste trap van menselijkheid. Emmanuel Levinas:"Wat maakt het menselijke van de mens uit: het gehoorgeven aan een Stem die geen ruimte laat voor onverantwoordelijk tijdverlies. Van meet af aan ben ik verantwoordelijk. Voordat ik me, narcistisch, bewust kan zijn van mijzelf, wordt dat zelf gewekt door de Ander die de rust verjaagt”.

Een indiaan in het Amazonewoud, die goed zorgt voor de anderen en de natuur met respect behandelt, staat ethisch gezien even hoog als de burger in Europa die sober leeft en vrijwilligerswerk verricht of mantelzorg biedt voor de medemensen die in nood verkeren.

Alleen een onnozel iemand zal ontkennen dat we, voor het te laat is, onze levensstijl radicaal zullen moeten veranderen. Vanochtend hoorde ik op de radio dat de haven van Antwerpen moet uitbreiden want de voorbije maand werden 1 miljoen containers verscheept. Dat aantal werd nooit eerder bereikt. Wat niet wordt gezegd is wat voor rotzooi uit Azië in die containers zit en waar dat allemaal voor dient.

Kortom, in plaats van het te hebben over supremacy van eender welk ras of land dan ook, kunnen we beter bescheiden zijn en ons zo goed mogelijk te dienste stellen van onze medemensen.

Ieder individu, elke groep en elk land kan de status van ’Supremacy’ verkrijgen, niet door het op te eisen maar door het gezag dat door anderen aan hen wordt toegekend. Gezag dat gebaseerd is op onbaatzuchtigheid, dienstbaarheid, soberheid en eenvoud. We kunnen onze kinderen het best op die manier opvoeden (en uiteraard eerst zelf het voorbeeld geven).

woensdag 6 juni 2018

De Kerk: een criminele organisatie

Gedurende meer dan duizend jaar is de katholieke Kerk een criminele organisatie geweest, die zich schuldig maakte aan moord, foltering, diefstal en laster. Een concreet voorbeeld: Avignon werd op onrechtmatige wijze door de paus verworven. De landeigenaar werd valselijk beschuldigd van ketterij. Hij werd doodgemarteld en zijn goederen werden verbeurd verklaard. Duizenden zijn in de loop der eeuwen het slachtoffer geweest van de waanzin van de Kerk. De Kerk als institutie kunnen we, wat die vreselijke tijd betreft, niet representatief achten voor het christendom. Ook in die tijd waren er christenen die, ondanks de Kerk, de Bergrede goed hadden begrepen en in hun dagelijks leven in alle nederigheid zachtmoedig toepasten.

Nu is de Katholieke Kerk een brave organisatie die de mensen inspireert en aanzet om de naasten lief te hebben, vrede te stichten en ethisch te handelen. Die omkering hebben we te danken aan de Verlichting, aan Napoleon en aan de scheiding van Kerk en Staat.

De Verlichting leerde de mensen hun verstand te gebruiken. Napoleon pakte de eigendommen van de immens rijke Kerk af en dank zij de scheiding van Kerk en Staat kon paal en perk gesteld worden aan misbruiken door de Kerk.

Als we in deze tijd kijken naar wat de islam aanricht in de wereld, dan lijken we terug bij af. De situatie in de islamitische landen is ellendig. De onderdrukking van de vrouwen is schrijnend en de indoctrinatie is zo hevig dat de meeste vrouwen tevreden zijn met hun lot, ook als ze worden besneden en niet meer kunnen genieten van hun door God gegeven seksualiteit. Het terrorisme is min of meer het monopolie van moslims. De immense rijkdom van die landen ligt in handen van een kleine groep.

Wil er hier een einde aan komen dan is er dus ook een Verlichting noodzakelijk, moet er een soort Napoleon komen en moet er een scheiding zijn van Moskee en Staat.

Die Verlichting komt langzaam op gang. Het onderwijs helpt hierbij en via internet kunnen moslims er achter komen hoezeer ze voor de gek worden gehouden door fanatici en imams. Maar helaas kunnen islamitische onderwijs en internet evengoed het autonoom en vrij gebruik van de Rede ernstig belemmeren. Komt er ooit een soort Napoleon? Ook moeilijk, want zodra er een politicus opstaat die wil opkomen voor de ideeën van de Verlichting, wordt hij door fanatici vermoord. En wie zal zoveel macht hebben dat hij de immense rijkdom van de oliesjeiks zal kunnen teruggeven aan het volk? Is een scheiding van Moskee en Staat mogelijk? Als we kijken naar Iran of naar Saudi-Arabië, dan lijkt die scheiding nog heel ver weg.

Dit alles betekent dat de moslims nog een heel lange weg hebben te gaan. Maar helaas: de tijd dringt, gezien alle spanningen en dreigingen in de wereld. Er is slechts één oplossing om het ergste te voorkomen: tientallen miljoenen moslims die vertrekken uit westerse landen om de Verlichting en de scheiding van Moskee en Staat in de landen van herkomst te realiseren. Daar is de wereldvrede afhankelijk van. Als die massale terugkeer niet plaatsvindt, komt de door de mensen gecreëerde Apocalyps. 

Wordt het niet tijd dat de moslims die van goede wil zijn, de overgrote meerderheid, het heft in handen nemen en er zorg voor dragen dat, net als de Katholieke Kerk enige tijd geleden, hun religie waarlijk een religie van de vrede wordt in plaats van een religie die aanzet tot criminaliteit, foltering, diefstal en laster? Zou die stap naar vrede met alle mensen niet de wil zijn van Allah en zijn Profeet?

donderdag 7 juni 2018

Let op: een waarheid die je beter niet kunt horen

1. Weerstand tegen de waarheid

Het meest vreemde verschijnsel dat ik vaak observeer is dat evidente waarheden door de meeste mensen niet aanvaard worden en zelfs niet eens gehoord worden. Het is alsof een psychologische muur is opgebouwd tegen feiten die de eigen overtuigingen zouden kunnen weerleggen. Dit verschijnsel zie je niet alleen in de kroeg, maar dat constateerde ik ook op de universiteit dat een bastion zou zijn van geleerde mensen.

Dergelijke evidente waarheden kan je beter niet zeggen of opschrijven. Als ik het hier en in mijn publicaties wel doen, dan is het uit genoegen om mensen uit te dagen. Zoals mijn aantekening van gisteren over de katholieke kerk als criminele organisatie. Die kerk was nu eenmaal verantwoordelijk voor het verbranden van duizenden heksen en het radbraken van talloze ketters, ook al ontbrak het harde bewijs. Dat heeft meer dan duizend jaar geduurd. Of de uitspraak van Trump over 'shithole countries’. Afrikaanse landen falen op alle terreinen. Daar kan nog niet eens de geboortegolf onder controle worden gehouden en als de ene kleptocraat wordt afgezet, volgt een andere kleptocraat hem op. Op de universiteit vroeg ik mij bij elke bestuursvergadering, waar voornamelijk gekwebbeld werd over zaken waar de aanwezigen geen verstand van hadden, hoe het mogelijk was dat mensen, van wie verwacht kan worden een hoog IQ te hebben, zo onnozel waren om niet in verzet te komen tegen al die onzin. Had ik daar mijn gedachte geopperd, dan kreeg ik de hele vergadering tegen mij. Het was mij worst geweest. Een mooie herinnering is toen op een dag op de voorpagina van de universiteitskrant een uitspraak van mij stond over hoe nutteloos het meeste onderzoek in de faculteit der sociale wetenschappen was. Een evidente waarheid die heel makkelijk is aan te tonen. Bovendien is er nog iets bijgekomen: de politiek-correcte dictatuur laat vrije meningsuiting niet meer toe. En dat op de universiteit!

Zo kan je eindeloos doorgaan met het pijnigen van mensen met ’onacceptabele’, maar toch evidente waarheden. Hoe is het te verklaren dat mensen zich zo efficiënt weten af te sluiten van evidente waarheden? In de Middeleeuwen kon de elite, ook professoren, niet aanvaarden dat de aarde rond de zon draait. Nu kan dezelfde elite andere evidente waarheden niet aanvaarden. Het is dus van alle tijden. Ik vermoed dat we die zelf opgelegde weerstand moeten zien als een straf van God. Het bestaan van God is namelijk ook een evidente waarheid, want Hij spreekt ons toe via onze naasten en via al het moois op deze aarde. Hij spreekt ons niet alleen toe, maar hij doet een appel op ons om er goed mee om te gaan. Het is nu echter not done om over God te spreken.

Willen we ons bevrijden uit deze doem om de waarheid niet te kunnen en willen horen, dan moeten we eerst bereid zijn de Stem van God te horen. Alleen de Oneindige kan ons bevrijden van de weerstand tegen de Waarheid. Die weerstand is trouwens een gevolg van onze hoogmoed.

2. Hoe omgaan met mijn eigen weerstand? 

Het bewustzijn van eigen weerstand tegen waarheden die onwelgevallig zijn, is al een belangrijke stap in de richting van beter inzicht. Dit bewustzijn wekt twijfel op over de eigen overtuigingen. Wie eerlijk is tegenover zichzelf gaat bij twijfel de dialoog aan met anderen, vooral met andersdenkenden. Die dialoog opent het bewustzijn naar de anderen en in deze zin is het een opening naar de oneindige waarheid: we komen dank zij de dialoog steeds dichter bij de waarheid, maar zonder het ooit te bereiken. Voorwaarde is dat de dialoog gegrondvest is op respect voor de anderen.

Deze opening naar de oneindige waarheid is noch min, noch meer een dialoog met God. We hoeven daarom niet te zeggen; ’Ik geloof in God’. Dat is een zinloze uitspraak, want God is onkenbaar en behoort niet tot het Zijn. Het is voor de mens voldoende zich in te leven in anderen. In de ware dialoog is er sprake van een soort ’plaatsvervanging’: het ik neemt de plaats in van de Ander. De Ander wordt het centrum van het ik, wat Levinas substitutie noemt.

vrijdag 8 juni 2018

Het anti-semitisme zal leiden tot een catastrofe, dramatischer dan een nucleair armageddon

Twee soorten wetten

Er zijn twee soorten wetten: de wet die door de mensen wordt opgesteld. Deze wetgeving hebben we te danken aan de Grieken die daarmee het fundament hebben gelegd van de westerse beschaving en de democratie. De tweede wet is die van het monotheïsme. Dat is in eerste instantie de wet van de joden, die volgens hun overlevering door God aan Mozes werd overhandigd op de berg Sinaï.

Deze dualiteit verklaart de jodenhaat als een gevolg van de tweestrijd tussen de wet die door mensen werd gemaakt en de wet die door God werd geopenbaard. In het eerste geval is de mens autonoom. Hij zoekt zelf naar de wet en beseft dat de oorspronkelijke wet nooit is te vinden. Die door mensen gemaakte wet veroorzaakt veel onzekerheid en zorgen.

In het tweede geval is er sprake van heteronomie: de wet komt van buiten de mens. De joden zeggen: „Wij hebben de wet. Men hoeft dus niet naar de wet te zoeken. Het gaat erom die wet in werking te stellen". Sommigen zeggen dat de jodenhaat begon op de berg Sinaï.

Het Romeinse Rijk: de eerste globalisering

Na Athene werd Rome het centrum van de westerse wereld. Rome creëerde haar eigen religie, met Rome als haar eigen god. Rome vereerde zichzelf. Het Romeinse Rijk was de eerste vorm van globalisering. Maar uiteindelijk functioneerde dit niet en kwam het verval. Het christendom bood volgens de intelligentsia in de tijd van Keizer Constantinus, een antwoord op de verwarring die toen heerste en werd op korte termijn, in de jaren 321-394, een groot succes.

Het christendom is een synthese van Athene en Rome. Volgens het christendom is de mens autonoom en volkomen vrij. Vandaar ook dat het begrip Zonde een centraal thema is in de christelijke leer. Als de vrije mens de wet niet gehoorzaamt, draagt hij namelijk zelf de schuld. Het christendom is echter ook schatplichtig aan het judaïsme, maar de wet van de joden werd aangevuld met de wet van de Liefde. Jezus en later Paulus moesten zich daarom verzetten tegen het judaïsme. Jezus zei bijvoorbeeld: ’Julie hebben gezegd oog om oog, tand om tand, maar Ik zeg u: wie u op de rechterwang slaat, biedt hem ook uw linkerwang aan’. In het Evangelie staan meerdere gelijkaardige uitspraken gericht tegen de joden.

Het christendom is een universele godsdienst, want de liefde is universeel. Israël is altijd Israël gebleven, ook in de diaspora. Het judaïsme sluit de anderen uit en probeert geen mensen te bekeren (alhoewel bekering tot het judaïsme mogelijk is, indien men bereid is moeilijke drempels te overwinnen). Joden onderscheiden zich hierdoor van alle andere volkeren en rassen. Onder het nationaal-socialisme werden ze daarom beschouwd als een vreemd lichaam dat compleet vernietigd moest worden. Nochtans was dit een negatie van de Europese beschaving die altijd een mengeling is geweest van volkeren, ideeën, talen, etc.

Een nieuwe mutatie van de mensheid

Het christendom is nu terecht gekomen in een fase van ontbinding. Na Athene, Rome en het christendom moet er een nieuwe mutatie komen in de westerse wereld. Volgens de Franse filosoof Jean-Luc Nancy (’Exclu le juif en nous’, 2018) zal dit geen politieke of economische mutatie zijn, maar een spirituele. Marx wilde in de 19de eeuw al een wereld met een nieuwe ’geest’, maar dit is volkomen mislukt. De geest is iets dat de mensheid overkomt, zoals gebeurd is op de berg Sinaï en bij Paulus toen hij op weg was naar Damascus. Die mutatie is niet iets wat kan worden geprogrammeerd. We moeten leren zien in de duisternis. Er moet iets gebeuren, maar dat kan ook een catastrofaal einde zijn van het leven op deze wereld.

Samen met de ontbinding van het christendom in de westerse wereld, lijkt ook de globalisering te mislukken. De Europese Unie, de Verenigde Naties en andere internationale organisaties functioneren niet. We zitten in een tijdperk van verwarring en verval. De mensheid staat hier machteloos tegenover. De Europese Unie bijvoorbeeld erkent, net zoals in het Romeinse Rijk, geen god. Zij creëert haar eigen god en vereert zichzelf. Er is geen grondwet, want daarin zou erkend worden dat er geen plaats is voor God. De mensenrechten vormen haar religie en het Hof voor de Rechten van de Mens is haar inquisitie. Maar niemand vraagt zich af waar die mensenrechten vandaan komen. Worden die misschien bij meerderheid van stemmen goedgekeurd? Dit hiaat bewijst dat de Europese Unie geen fundament heeft, maar rust op een afgrond.

Het is wachten op de gebeurtenis die tot een mutatie zal leiden, op een nieuwe geest die over de mensheid waait. Zijn we er klaar voor? Zullen we in de duisternis de tekenen zien? Zullen we er ontvankelijk voor zijn of blijven we de gevangenen van ons egocentrisme? Het is niet ondenkbaar dat de moderne technologieën (IT, robotisering) de mens in een spirituele duisternis houden. 

Jeruzalem: spirituele hoofdstad van de wereld

Moeten we soms te rade gaan bij die ene religie die springlevend is gebleven: het judaïsme? Een religie die al duizenden jaren voortdurend in beweging is, waar continue studie en nieuwe interpretaties centraal staan, waar we de wijsheid kunnen vinden om de mensheid op een hoger plan te verheffen. Als dit waar is, dan staan we voor een tweespalt: ofwel zal het anti-semitisme ons leiden naar een satanische catastrofe, ofwel nemen we Israël als baken voor de nieuwe tijd en komen we terecht in de eeuw van de spiritualiteit.

Het christendom vond in de holocaust, die plaatsvond in een christelijke beschaving, het begin van haar einde. Het anti-semitisme van de islam wordt over de gehele wereld verspreid. Om een door de mensen gecreëerde Apocalyps te vermijden, moeten beide religies een verbond aangaan met het joodse volk. Christelijke, islamitische en joodse schriftgeleerden kunnen hier het voortouw nemen door Jeruzalem uit te roepen tot de spirituele hoofdstad van de wereld. Vanuit deze hoofdstad kunnen zij de mensheid inspireren om op politiek, economisch en sociaal vlak ethisch te handelen.

literatuur (klik op afbeelding): 

zaterdag 9 juni 2018

Het is misschien niet zozeer de vrijheid van meningsuiting die kenmerkend is voor een menselijke samenleving, maar eerder de vrijheid van denken. Dit laatste is een ruimer begrip: het betekent ook de vrijheid ten aanzien van het eigen geloof en de eigen overtuigingen. Vrijheid om te durven twijfelen. Vrijheid om tegenargumenten tot je te laten doordringen. Vrijheid om je eigen overtuigingen aan te passsen, bij te stellen en zo nodig te verwerpen.

De wereld zou een stuk volwassener zijn, indien de mensen de vrijheid van denken zouden aandurven. Hier kan de opvoeding en het onderwijs een grote en wellicht onmisbare bijdrage aan leveren.

In die wereld zou weinig ruimte zijn voor fanatici, kwakzalvers, populisten en naïeve goedmensen. Er zouden ook minder conflicten zijn. Politiek zou gezien worden, niet als een strijd tussen tegenstanders (die allemaal ervan overtuigd zijn het gelijk aan hun zijde te hebben), maar als een gezamenlijk project om vrede, welzijn en welvaart te brengen voor iedereen. Wie rijk is zou inzien dat hebzucht vrij onnozel is (want we gaan allemaal DOOD en we kunnen niets meenemen) en dat onze economische activiteiten bedoeld moeten zijn om de armoede uit de wereld te helpen (daar is de tijd die we krijgen tussen onze geboorte en onze DOOD voor bedoeld). Leve de vrijheid van denken!

zondag 10 juni 2018 + update 11 juni

Atheïsme en goed nadenken

Dat de mensen God hebben verdrongen uit hun bewustzijn is volkomen terecht. Bewustzijn is namelijk ’bewust-van-zijn’ en aangezien God niet behoort tot het Zijn, moet de mens er ook geen Zijn van maken. God is een creatie van de mens en dus een afgod.

1. Waar de mens niet bewust van kan worden

Maar ons bewust-zijn is ook niet de volledige waarheid of de volledige werkelijkheid. Met mijn bewustzijn probeer ik de wereld buiten mij, waaronder de Ander, te begrijpen en te verklaren, zodat ik er greep op kan krijgen. Bewustzijn is daarom altijd een egoïstische daad: ik eigen mij de wereld en de andere mensen toe. Dit kan niet de volledige waarheid zijn. Er komt van buiten mij een appel om de wereld en de mensen om mij heen niet te vernietigen, niet te doden, niet zomaar te gebruiken voor de bevrediging van mijn eigen behoeften ten koste van anderen. Met andere woorden, er komt van buiten mij een appel om mij verantwoordelijk te gedragen, dit is hetzelfde als mij goed gedragen of als het liefhebben van de naasten, en om als een goed rentmeester met de planeet Aarde om te gaan.

Dit appel heb ik dus niet zelf uitgevonden of bedacht. Het komt van buiten mij, van buiten mijn bewust-zijn.

De levenshouding die beperkt blijft tot het eigen bewustzijn is de filosofie van het Zelf. Alles wordt herleid tot het ik, dat greep wil hebben over de wereld en over de medemensen. Extreme voorbeelden hiervan zijn de hebzuchtige mens en de autoritaire leider.

De levenshouding waarbij de mens gehoor geeft aan het appel tot verantwoordelijkheid is de filosofie van de Ander. Een extreem voorbeeld is de heilige mens, die leeft in dienst van de Ander, die alles over heeft voor zijn medemensen, die aan de hongerige het brood uit zijn mond geeft.

Dat die Ander uiteindelijk God blijkt te zijn, is een idee die opkomt bij wie goed doordenkt: het appel om goed te handelen komt niet van de Ander zelf en ook niet van de Wereld, want zowel de Ander als de Wereld behoren tot het Zijn. Het appel komt van buiten het Zijn, van aan-gene-zijde-van-het-Zijn. Dat is voor ons onkenbaar, maar toch is het werkelijkheid. De vissen in het water kennen het vuur niet, maar het vuur bestaat echt (Maïmonide). De mens kent de werkelijkheid buiten het Zijn niet, maar die werkelijkheid bestaat echt.

We doen er dus best aan gehoor te geven aan dit appel tot verantwoordelijkheid. Moeilijk? Zeer moeilijk: het Duitse volk, toen het mondiaal gezien het hoogste cultuurniveau had bereikt, heeft haar verantwoordelijk tegenover de Ander, de joden, schromelijk verwaarloosd. In deze tijd dragen wij een enorme schuld door de gigantische vervuiling en vernietiging van de planeet Aarde. Hoeveel doden zijn al gevallen en zullen hierdoor nog vallen? Alleen God kan ons nog redden, zei Heidegger.

Het probleem is dat de meeste lezers al afgehaakt  zijn zodra ik het had over het Zijn. De mens voelt zich veiliger in zijn eigen bewust-zijn en heeft de grootste weerstand tegen het in vraag stellen van het Zijn. Velen zijn verdoofd of betoverd door alle divertissement dat de wereld biedt, gapen vijf uur per dag naar de tv of gamen als gekken en horen niet de oproep van buiten het Zijn die via de medemensen naar hen wordt gericht.

2. Een goddeloos tijdperk zonder verantwoordelijkheid

Een mens kan zeer gelovig of godvruchtig zijn en tegelijkertijd, zonder dat hij het beseft, is hij een atheïst, een godloochenaar. Dit is het geval als hij bezeten is door hebzucht of door machtswellust. Hij is bezeten van wat hij verafgoodt en hoort niet het appel dat komt van buiten het Zijn. Hij gelooft in God, maar hij hoort Hem niet. De God waarin hij zegt te geloven is een god die hij zelf heeft gefabriceerd, op zo’n manier dat het hem goed uitkomt. Volgens Emmanuel Levinas is atheïsme genieten van het leven zonder rekening te houden met de Ander, zonder zijn eigen bestaan in discussie te stellen. Atheïstisch is ook het wetenschappelijk zoeken naar objectieve kennis, zonder open te staan voor de niet-objectieve verborgen grond van de wereld.

De manier waarop we omgaan met het milieu (de Schepping die niet door de mens is gemaakt, maar aan de mens is gegeven. Door wie?). De manier waarop mensen worden ’gebruikt’. De onrechtvaardige verdeling van de welvaart. Het politiek schouwtoneel dat alles behalve een voorbeeld is van met liefde met elkaar omgaan. Dat zijn allemaal voorbeelden die bewijzen dat, wat mensen ook beweren en hoe gelovig zij zich ook voordoen, zij in wezen lak hebben aan God. De situatie in het Midden-Oosten en de gigantische milieuvervuiling in het Westen en in Azië bewijzen dat we in een goddeloos tijdperk leven. Als we ons zo onverantwoord gedragen, dan is het een gotspe te zeggen in God of in Allah te geloven. Het is een gotspe te zeggen ’Zo helpe mij God’ of ’Allahoe Akbar’ en terzelfdertijd mensen uitbuiten, onderdrukken, alle rijkdom naar zich toehalen, omwille van economische belangen lak hebben aan goed rentmeesterschap over de planeet Aarde of in het ergste geval geweld tegen de naasten te gebruiken. Arme God, arme Allah die door dit soort verblinden wordt aanroepen.

De enige weg naar een oplossing is de ware spiritualiteit opnieuw te ontdekken. De mens moet zijn ware persoonlijkheid herontdekken, want daar hoort hij de roeping die komt van aan-gene-zijde-van-het-Zijn. Een roeping om zich verantwoordelijk te gedragen, om in dienst te staan van de medemensen, om zorgvuldig om te gaan met onze mooie blauwe planeet. Het is vreemd dat de mensen zich voor die roeping afsluiten, alsof ze betoverd zijn. Hoe kan die betovering worden doorbroken?

Wat ik nog het ergste vind is dat mensen die het met bovenstaande eens zijn, afhaken zodra de consequenties eruit worden getrokken. Bijvoorbeeld dat als je de planeet Aarde werkelijk goed wilt bewaren, je dan geen vlees meer eet, je geen producten meer koopt die van verre worden aangesleept, je niet meer met de auto rijdt en geen reizen meer onderneemt met het vliegtuig. Zoek nu maar snel naar uitvluchten ….

dinsdag 12 juni 2018

Toekomstvoorspelling

Om de toekomst te voorspellen moet je vooral naar het verleden kijken. We beleven opnieuw de geschiedenis van de Toren van Babel. Net zoals in die tijd wil de Europese Unie de volkeren verenigen tot één volk, onder één regering met als bindmiddel de religie van de Rechten van de Mens. Er is een anonieme politieke macht die regeert vanuit Brussel. De identiteit van de volkeren wordt verloochend. Het individu staat machteloos tegenover een macht die meer en meer totalitaire trekjes krijgt.

Babel leidde uiteindelijk tot verwarring en chaos. De volkeren trokken ervan weg en de mensen herstelden hun oorspronkelijke gemeenschappen. Dit staat Europa ook te wachten. Elk land zal haar eigen identiteit hervinden met burgers die een eeuwenlange geschiedenis, cultuur, normen en waarden delen. Immigranten zullen terugkeren naar de landen waar hun voorouders vandaan komen.

Dit proces kan ofwel gepaard gaan met extreem geweld en burgeroorlogen, ofwel zal er een nieuwe geest waaien over de volkeren zodat de mensen inzien dat het beter is de verantwoordelijkheid in eigen hand te nemen en zorg te dragen voor de vrede, het welzijn en de welvaart binnen de eigen, oorspronkelijke gemeenschap.

In het eerste geval komt er een herhaling van wat in de 20ste eeuw is gebeurd. De huidige generaties lijken vergeten te zijn welk een ellende er toen heeft plaatsgevonden. Willen we opnieuw die miljoenen gesneuvelde jonge mannen? De hongersnood? De uitroeiing van wie niet gewenst wordt? Gebombardeerde en totaal vernielde steden?

Of zullen we er alles aan doen om onze verantwoordelijkheid op te nemen in solidariteit met de rest van de wereld? Deze weg beschrijf ik in mijn boeken ’Het landverraad van de EU’, ’Een moslimvrij Europa voor wereldvrede’ en ’Het Europees-Islamitisch Vriendschapsverdrag’ (zie homepage voor links)

=====

Het is zowel komisch als tragisch dat mensen nog met de auto rijden. Komisch is dat zij zich van geen kwaad bewust zijn. Tragisch is dat uit de uitlaat van hun auto een dodelijk gifgas komt (echt waar! in een gesloten ruimte zou je van de uitlaatgassen een vreselijke verstikkingsdood sterven). Maar omdat iedereen het doet, al bijna honderd jaar, lijkt het de meest doodgewone zaak van de wereld. En toch komt er een dodelijk gifgas uit, even ernstig als de gifgasaanvallen van Assad. Alleen, het gaat ongemerkt, heel langzaam totdat we, te laat, tot het besef komen dat de mensheid zichzelf aan het uitroken is.

Sommigen hebben de hoop in de mensheid verloren als ze zien dat prachtige dieren aan het uitsterven zijn of dat zeldzame rhinocerossen worden afgeslacht. We moeten de hoop ook verliezen als we beseffen hoe vreselijk dom de mensheid is met hun prachtige auto’s en goedkope vliegtuigreizen.

Ik ben vervuld met grote schaamte over mijn generatiegenoten. In feite zou de jeugd radicale actie moeten ondernemen en alle verkeer voortdurend belemmeren totdat de mensen hun verstand weer terugkrijgen. Die actie zou door miljoenen uitgevoerd moeten worden, zodat geen enkele macht er weerstand tegen kan bieden. Die actie is volkomen verantwoord, want het gaat om het overleven van mens en dier.

Maar ach, er zal niets gebeuren.

woensdag 13 juni 2018

Het meeste wat ik heb geschreven is, vanuit deze tijd gezien, volkomen belachelijk. Ik schrijf echter voor een nabije of misschien verre toekomst, wanneer de mensen hun verstand teruggevonden hebben.

Er zijn enkele objectieve en heldere criteria om vast te stellen wanneer het verstand teruggevonden zal zijn: (1) er zijn geen files meer, want het autogebruik wordt beperkt tot het hoogstnoodzakelijk; (2) men koopt zoveel mogelijk producten uit de eigen streek en onze economische activiteiten worden aan dit principe aangepast en (3) de gekte van goedkope vliegtuigreizen is voorbij.

Ik weet dat ik in herhaling val, maar het kan niet vaak genoeg gezegd worden.

Voor diegenen die zichzelf voor de gek houden nog even dit: de CO2 uitstoot voor de productie van één elektrische auto is gelijk aan de CO2 uitstoot van een dieselauto gedurende zeven jaar. Ik zou ook eens willen weten wat de CO2 uitstoot is voor  de productie en het onderhoud van een windmolen.

donderdag 14 juni 2018 + update 15 juni

Bart de Wever

Een Belgisch politicus zei deze week dat binnen twee generaties Antwerpen een Turkse of Marokkaanse burgemeester zal hebben. Zeventig procent van de kinderen in deze stad is namelijk van allochtone afkomst. Op kleinzielige wijze voegde hij er spottend aan toe ’Bye, bye Bart de Wever’ (de huidige burgemeester van Antwerpen).

Veel autochtonen zullen met deze ontwikkeling niet gelukkig zijn. Zij voelen nu al aan dat hun dierbare stad niet meer hùn stad is. Een minderheid zal hier racistisch op reageren. Een andere minderheid vindt het prima, want ze houden van diversiteit en weten dat de meeste allochtonen van goede wil zijn en hun bijdrage leveren aan de gemeenschap.

Ethiek en rationaliteit verbinden

Ik behoor tot geen van deze drie groepen. Ik voel me een wetenschapper die probeert de ethiek en de rationaliteit te verbinden. Vanuit ethisch standpunt hebben alle mensen, onafhankelijk van hun afkomst, ras of geloof, recht op geluk, veiligheid en een gevoel van verbondenheid. Als pedagoog voeg ik daar nog aan toe dat alle kinderen de  kans moeten krijgen om hun talenten optimaal te ontplooien en moeten kunnen opgroeien in een klimaat van geborgenheid.

Rationeel gezien staat het voor mij vast dat elk volk, elk ras, elke ethnische groep dezelfde spreiding van IQ heeft als alle andere, dat de talenten gelijkelijk verdeeld zijn en dat de meeste mensen in elke groep van goede wil zijn en niets liever willen dan in vrede met hun buren te leven. De verschillen die er zijn, zijn het gevolg van politieke, religieuze, economische en historische omstandigheden.

Even rationeel is het om ermee rekening te houden dat vijf procent extremistisch is en geen geweld schuwt. Als er tweehonderdduizend moslims in een land zijn, dan zijn er ongeveer 10.000 fanatieke extremisten die aanslagen kunnen plegen, omdat ze gehoorzamen aan de 164 oproepen tot geweld die in de koran staan. Geen politiemacht die dat in bedwang kan houden. Hetzelfde geldt trouwens ook voor fanatici van extreem-rechts of extreem-links.

Tot nog toe valt het in Antwerpen best mee. Dat is niet het geval in bepaalde voorsteden in Frankrijk en Molenbeek bij Brussel is even berucht. Mijn redenering is dat als spanningen escaleren ten gevolge van een diepe economische recessie, een reeks ernstige terroristische aanslagen, een onbeheersbare massa-immigratie, onverwachte gevolgen van de klimaatverandering en dergelijke, een burgeroorlog onvermijdelijk zal zijn. Vergeet dan die Turkse of Marokkaanse burgemeester.

De oplossing ligt in het Midden-Oosten

Bij de oplossing die ik in mijn boeken voorstel, wil ik de ethiek en de rationaliteit aan elkaar koppelen. De Europese landen zouden gezamenlijk en zo snel mogelijk alles op alles moeten zetten om in de islamitische landen rondom de Middellandse Zee vrede, welzijn en welvaart te realiseren. De moslims die nu in Europa verblijven kunnen hierbij een onmisbare rol spelen (bijvoorbeeld: inzetten in het onderwijs. Burgemeester Aboutaleb als minister-president van Marokko,…). Aangezien in het Midden-Oosten ook geldt dat de mensen daar over gelijke talenten beschikken en de meesten van goede wil zijn, kan dit zeker lukken. Voorwaarde is dat de politieke wil er is en voldoende staatsmanschap om het beleid consequent uit te voeren.

De Europese Unie is niet in staat zo’n beleid te voeren. Daarom pleit ik voor een Europese Confederatie. Binnen die confederatie kunnen bepaalde landen de kans benutten om samen het initiatief te nemen. Dat een en ander kordaat optreden zal vereisen, is vanzelfsprekend. Democratie is prachtig, maar de enorme uitdagingen van deze eeuw zullen helaas niet via democratische middelen opgelost worden.

zaterdag 16 juni 2018

De maatschappij kan gebaseerd zijn op een beperking van het principe dat de ene mens een wolf is voor de andere mens. Dank zij deze beperking worden conflicten en oorlogen voorkomen.

De maatschappij kan echter ook gebaseerd zijn op het principe dat de ene mens verantwoordelijk is voor de Ander. In dit geval moet er een rechtvaardige verdeling zijn van de verantwoordelijkheden.

In het eerste geval wordt de mens gezien als een individu dat tot een soort behoort; er is regulering nodig. De samenleving wordt verzakelijkt. Ieder mens moet zich weliswaar vrij kunnen ontwikkelen, maar binnen het kader dat door de wet wordt voorgeschreven. De intermenselijke relaties vallen onder een soort sociaal contract.

In het tweede geval is de mens een uniek individu met een unieke verantwoordelijkheid. Het verschil met de vorige situatie wordt goed geïllustreerd door de liefdesrelatie: het is een puur persoonlijke beslissing die absolute ethische verplichtingen met zich meebrengt. Er is namelijk slechts sprake van liefde als de liefde onbaatzuchtig en onvoorwaardelijk is. Het individu heeft hier als het ware een ’oneindige’ verantwoordelijkheid. In een verzakelijkte samenleving, waar de mensen min of meer als verhandelbare dingen worden beschouwd, wordt die oneindigheid als zinloos gezien.

Kiezen we voor een maatschappij, en dus ook voor een politiek en een economie, waarin de verantwoordelijkheid van de een voor de Ander het leidend principe is, dan zijn we allen ’oneindig’ verantwoordelijk voor de Anderen. De ethiek gaat vooraf aan de rationaliteit. De rationaliteit blijft uiteraard van wezenlijk belang, onder andere om er zorg voor te dragen dat die verantwoordelijkheid gedragen kan worden en goed verdeeld wordt. Wetenschap, techniek, handel en politieke activiteiten worden dan gezien als rationele pogingen om verantwoordelijk gedrag onder de mensen te bevorderen.

We hebben nog een lange weg te gaan om politiek en economie te zien als een gezamenlijk project om vrede, welzijn en welvaart te brengen, niet alleen voor onze tijdgenoten, maar ook voor mensen buiten onze vertrouwde kring en om dit voor de toekomstige generaties te waarborgen. Hebben we niet veel te danken aan onze voorouders? En wat zullen de toekomstige generaties aan ons te danken hebben …

zondag 17 juni 2017

De immigratie-crisis

Voor de zoveelste keer komen er honderden immigranten in Zuid-Europa aan wal. De meesten kunnen via reguliere weg nooit een visum of verblijfsvergunning krijgen. Opgeteld zouden honderdduizenden illegalen die nu in Europa verblijven, teruggestuurd moeten worden. De regeringen staan machteloos. De Europese Unie is besluiteloos. De landen van herkomst willen vaak hun landgenoten niet terug opnemen. Marokko is er het meest wraakroepende voorbeeld van. Alle verdragen of afspraken met dat land over terugkeer worden niet nagekomen. Ongelooflijk hoe we ons voor de gek laten houden. Uiteindelijk zal dit zich keren tegen deze landen, want immoraliteit ondergraaft op den duur het gehele systeem en de verstandhouding met andere landen. Wie kan nu nog een Marokkaanse politicus of regeringsleider vertrouwen? Zorgen zij er niet voor dat het gehele Marokkaanse volk in de rest van de wereld als onbetrouwbaar wordt gezien (dat is natuurlijk verkeerd, want de meeste Marokkanen zijn even betrouwbaar als anderen; alleen hun leiders deugen niet, zoals helaas in de meeste of misschien wel alle Afrikaanse landen)? Zij kunnen ons niet blijven voor de gek houden.

Maar hoe die immigratie-crisis aanpakken? Ik vind de situatie zorgwekkend, vooral omdat de geloofwaardigheid van onze regeringsleiders en van de EU in het geding is. De burgers zullen de politiek meer en meer gaan haten. Voor de illegale immigranten zelf is er geen oplossing in zicht. Het toekomstperspectief is somber. Zodra de economische situatie in Europa zal verslechteren, zullen spanningen toenemen, misschien wel explosief.

De wezenlijke vraag is hoe de normen en waarden van de Europese beschaving blijven respecteren en tegelijkertijd de bestaande wetgeving met betrekking tot immigratie handhaven. Dit laatste betekent dat honderdduizenden illegalen gedeporteerd moeten worden, te beginnen met die tweeduizend Marokkanen die in Keulen lelijk huis hebben gehouden.

De Afrikanen kunnen blijkbaar hun eigen landen niet op orde brengen en opbouwen. Ontwikkelingshulp in die landen is een farce en heeft al decennia lang miljarden gekost. Wie zal daar orde op zaken brengen en hoe? Een vraag waarbij het antwoord niet mag worden gegeven … Hypocrieten!

Er zijn natuurlijk oplossingen voor die immigratie-crisis. Oplossingen die ook in het belang zijn van de illegalen en van potentiële immigranten. Daar heb ik in mijn laatste boeken al voldoende over geschreven. Hier gaat het erom dat de politiek niet in staat is en niet durft de noodzakelijke maatregelen te nemen. Om die reden ziet het er heel somber uit, zowel voor de ethiek in Europa als voor het lot van de illegale immigranten.

Zou het niet kunnen zijn dat deze crisis niet opgelost kan worden omwille van de structuur van de EU? Maakt het idee of de opzet van de Europese Unie een verstandig en ethisch beleid niet onmogelijk? Als dit waar is, dan kan dit evengoed gelden voor andere problemen die in deze eeuw op ons afkomen! Ik vrees dat dit de waarheid is. Wie trekt hieruit de conclusies?

====

Avondgebed

Heer, in Valencia stonden 2600 hulpverleners en 600 journalisten klaar om 629 mensen op te vangen die illegaal het land binnenkwamen. Het is niet fijn te wonen in een wereld die compleet gek is geworden. Lieve Heer, verhoor mijn gebed: ’Therapie voor een gestoorde samenleving'

maandag 18 juni 2018

Zijn wij voor de immigranten verantwoordelijk?

Bij de bovenstaande beschouwingen over immigranten moet steeds opnieuw benadrukt worden dat het gaat om mensen voor wie we ook verantwoordelijk zijn. Dit ontkennen zou tot gevolg hebben dat we ’onmenselijk’ zijn. Het is namelijk de grote en niet eerder geëvenaarde verdienste van de filosoof Emmanuel Levinas om de menselijke subjectiviteit te definiëren vanuit de verantwoordelijkheid voor de Ander. Levinas zegt letterlijk ’Ik ben slechts voor zover ik verantwoordelijk ben’. We zijn op de wereld om af-stand (letterlijk ’af’ staan) te doen van het zijn: anders-dan-zijn. De verantwoordelijkheid is zo absoluut dat de Ander de plaats inneemt van mijn ik in mijn subjectiviteit zelf! Levinas citeert hierbij Dostojevski: ’Wij zijn allen verantwoordelijk voor alles en voor allen boven allen, en ik nog meer dan alle anderen’.

Deze opvatting over verantwoordelijkheid gaat veel mensen te ver of is voor hen onbegrijpelijk, betoverd als ze zijn door hun materiële behoeftenbevrediging in de consumptiemaatschappij. Maar het is precies het absolute van de verantwoordelijkheid dat anderen begeestert, waardoor zij zich totaal willen inzetten voor de anderen, ten koste van zichzelf en eventueel offeren ze hun leven op voor de Anderen …

Die absolute verantwoordelijkheidszin is niet zo zeldzaam: een arts die zijn carrière in de medische wereld opzegt, om te gaan werken voor Artsen Zonder Grenzen in een ontwikkelingsland; een verpleegkundige die haar leven op het spel zet om ebola-patiënten te verzorgen, een Kongolese leerkracht die les blijft geven ondanks het feit dat zijn salaris niet wordt uitbetaald want gestolen door politici. Maar we hoeven het niet altijd ver te zoeken: als ergens een ongeval gebeurt, dan is er altijd wel iemand die onmiddellijk stopt om het slachtoffer hulp te bieden. Dank zij deze ’heiligen’ blijft onze maatschappij menselijk. Ze zijn heilig omdat ze gehoor geven aan een appel dat niet van deze wereld is en ze hoeven daarom niet gelovig te zijn.

Naast deze heiligen is ook de politiek noodzakelijk. De verantwoordelijkheid moet namelijk rechtvaardig worden verdeeld. Politici in het Midden-Oosten, Afrika of elders die hun politieke macht gebruiken om zichzelf te verrijken, ontmenselijken helaas de samenleving. Politiek moet bedoeld zijn om mensen te stimuleren hun verantwoordelijkkheid voor anderen op te nemen en om de levensnoodzakelijke voorwaarden hiervoor te creëren. Een politicus wordt een staatsman indien hij zelf leeft en werkt voor de Anderen en hierbij zijn eigenbelang aan de kant weet te zetten.

Samengevat: er valt iets voor te zeggen dat wij Europeanen ons moeten opofferen voor de immigranten, eventueel ten koste van ons eigen materieel welzijn. Dat is namelijk het kenmerk van menselijkheid. Levinas erkent zelf dat deze opvatting van verantwoordelijkheid voor anderen extreem is. Maar is ’heiligheid’ niet extreem? En waarom zijn de mensen meestal zeer ontroerd door mensen die daden plegen van totale opofferingsgezindheid?

Niettemin moeten we ook ons verstand gebruiken. Als we niets te bieden hebben, kunnen we ook niets geven en kunnen we dus onze verantwoordelijkheid geen concrete vorm geven. Als te veel mensen beroep op ons doen, is er onvoldoende om te geven. Hier ligt een taak voor de politiek. Verantwoordelijkheid opnemen kan niet beperkt blijven tot mooie woorden of uitingen van affectie. De nood van de Ander moet worden gelenigd. Als miljoenen immigranten zich over Europa verspreiden, kunnen overal tekorten ontstaan. Dan dreigt een burgeroorlog. Veel beter zou zijn indien in de landen van herkomst de omstandigheden dusdanig verbeteren dat emigreren geen noodzaak meer is. Daar ligt onze Europese politieke verantwoordelijkheid. We moeten blijven waken over een sterk en welvarend Europa om solidair te kunnen zijn met de ontwikkelingslanden. De immigranten die nu al in Europa verblijven moeten de solidaire steun krijgen om in de landen van herkomst bij te dragen aan de opbouw van een menswaardige samenleving. In mijn boeken verdedig ik met klem dat volgende uitgangspunten:

Europa zal sterk en welvarend blijven als het een Confederatie wordt van landen die elk hun eigen verantwoordelijkheid opnemen.

Europa wordt niet het nieuwe Midden-Oosten als de noodzaak om te emigreren naar Europa verdwijnt.

De 21ste eeuw zal geen herhaling worden van de verschrikkingen van de vorige eeuw indien een grootschallige solidariteitsbeweging komt, waarbij de immigranten terugkeren naar de landen van herkomst om daar met steun vanuit Europa een menswaardige samenleving op te bouwen.

Mag ik een gedurfde stelling poneren: Willen we een einde maken aan de diepe ellende van de Afrikaanse volkeren, dan moeten we samen met de moslims Afrika herkoloniseren. 

Het zou zo kunnen zijn dat diegenen, die eventueel met de beste en idealistische bedoelingen, zich verzetten tegen deze stelling mede verantwoordelijk zijn voor alle genocides die in Afrika deze eeuw nog zullen plaatsvinden. Er is namelijk ook een vorm van kolonisatie die menselijk en rechtvaardig kan zijn.

dinsdag 19 juni 2018

De conatus essendi of de zijnsvolharding

Zijnsvolharding betekent dat de mens voor zichzelf opkomt, zelfvoldaan is en voor zichzelf een plaats in de wereld opeist. Zijnsvolharding gaat altijd samen met geweld. De andere mens wordt ofwel gezien als een belemmering voor de zijnsvolharding of hij wordt gebruikt als een middel om de eigen behoeften te bevredigen. Descartes schreef het al dat het opeisen van een plaats onder de zon, het begin is van alle geweld en ellende in de wereld.

Tegenover de conatus essendi staat het opnemen van verantwoordelijkheid voor de Ander. Hier gaat het niet meer om het eigen zijn of bestaan, maar het ik leeft in dienst van de Ander. De Ander wordt als het ware het centrum van mijn subjectiviteit.

De menselijke mens is een verantwoordelijk mens. Hij gehoorzaamt aan een innerlijke stem. In zijn ontmoeting met of in de nabijheid van een Ander wordt hij door de Ander geraakt. Hij voelt zich voor de Ander verantwoordelijk. Hij geeft prioriteit aan de Ander.

Die innerlijke roeping is een getuigenis van ’datgene’ wat buiten het zijn ligt, van wat dus de zijnsvolharding overstijgt. Kenmerkend voor de verantwoordelikheid is  dat die verantwoordelijkheid nooit ophoudt. Het gaat om een stem van het Oneindige. Verantwoordelijkheid voor de Andere is voor de mens een manier om te getuigen van het Oneindige.

woensdag 20 juni 2018

De stoornis van deze tijd

Niets is belangrijker dan het bewustzijn dat de werkelijkheid die we zien, kennen en proberen te begrijpen niet de enige werkelijkheid is. Er is ook nog de werkelijkheid van de ideeën, die als ze op schrift worden gesteld gematerialiseerd worden. Is dit laatste niet het geval, dan sterven de ideeën met de dood van wie ze heeft gedacht. Nog belangrijker is de werkelijkheid buiten de werkelijkheid die door de mensen wordt waargenomen en bedacht: de werkelijkheid die dit alles overstijgt. Het is uiterst belangrijk omdat het uitermate naïef is te veronderstellen dat de werkelijkheid eindig is.

Het Oneindige: een moeilijk te vatten en te aanvaarden begrip

Velen haken af als hen wordt gewezen op het Oneindige. Dat heeft ook te maken met de ziekte van deze tijd: de ontkenning van de dood. Uit angst uiteraard. We voelen ons veilig in de ons bekende werkelijkheid, vooral nu de wetenschap en de techniek komaf hebben gemaakt met magische krachten die onze werkelijkheid zouden beheersen. Ondanks deze enorme vooruitgang in het menselijk bewustzijn, blijft de dood op de achtergrond aanwezig. Miljarden worden besteed aan medische zorg. De dood kan heel lang uitgesteld worden. Ook stervende mensen worden met intensieve zorg geholpen, zodat ze blijven hopen te overleven. Maar de dood komt onverbiddelijk. Voor iedereen.

We klampen ons vast aan de  ons bekende werkelijkheid en verdringen daarom elke gedachte aan het Oneindige dat deze werkelijkheid overstijgt. Op die manier denken we in alle naïveteit ons te kunnen onttrekken aan wat het Oneindige van ons zou kunnen verwachten. Om dezelfde reden zijn we zo dwaas onze dood tot het allerlaatste moment vooruit te schuiven, want dat zou het moment kunnen zijn waarop we rekenschap moeten geven.

Dat is de ziekte van deze tijd: we moeten het Oneindige ontkennen om de angst voor de dood te kunnen verdringen. Sinds Freud weten we dat verdringing leidt tot stoornissen. We leven in een gestoord tijdperk.

De reden om het bewustzijn van de werkelijkheid van het Oneindige uiterst belangrijk te vinden, ligt in de genezende kracht ervan. Het Oneindige dat buiten de ons bekende werkelijkheid ligt en voor ons onkenbaar is, is het Rijk waar al het Zijn (dat is al wat is, wat heeft bestaan, nu bestaat en zal worden) haar oorsprong heeft. Er is iets en niet niets. Waarom is er iets en niet niets? Dat iets (het Zijn) heeft haar oorsprong in het Oneindige. De vraag is wat het doel is geweest en is van de werkelijkheid van het Zijn.

Een spoor van het Oneindige

Het antwoord op deze laatste vraag wordt gegeven door Emmanuel Levinas: het Oneindige is weliswaar voor ons onkenbaar en behoort niet tot het Zijn, maar ’Hij’ laat een spoor achter dat wijst op Zijn bedoeling. Het spoor ligt in het appel om ons verantwoordelijk te gedragen tegenover al wat is en wat zal komen, tegenover onze naasten en ten aanzien van de natuur die ons is gegeven. Dit spoor is de innerlijke stem om het Goede te doen. Dit is een oproep die komt van gene-zijde-van-het-zijn, dus van buiten de ons bekende werkelijkheid.

Wat is goed?

De conclusie die we hieruit moeten trekken om te genezen van onze stoornis en van de verdringing van de angst voor de dood is dat bij al onze activiteiten de vraag moet worden gesteld of het goed is. Dit lijkt een open deur opentrappen, maar wanneer streeft politiek en economie naar het ’Goede’. Is zelfverrijking goed? Is het belasteren en tegenwerken van politieke tegenstanders goed? Is het goed dat er zulke enorme verschillen zijn tussen rijk en arm? Is de vernietiging van ons ecosysteem goed?

Het gaat mij niet om een bepaalde religie. Als een religie wordt geïnstitutionaliseerd, dan wordt het weeral mensenwerk met alle gevolgen, machtswellust, hebzucht, egoïsme en eventuele wreedheid van dien. Het gaat erom hoe het Goede wordt gedefinieerd en waar de individuele verantwoordelijkheid ligt van elke mens. De definitie van het Goede kunnen we halen uit de Heilige Boeken, uit de ethiek of door er eerlijk en rationeel over na te denken. Maar wat we beslist moeten doen is in de grondwet, in de politieke programma’s en in de Wet in het algemeen als uitgangspunt te nemen het bewustzijn dat er een werkelijkheid is die de kennis van de mensen overstijgt. Het is niet de Wetgevende Macht die bij meerderheid van stemmen bepaalt wat goed is. De Mensenrechten zijn niet door mensen verzonnen.

Een eind maken aan de hypocrisie

De Grondwet kan bijvoorbeeld beginnen met ’In naam van God’ of ’In naam van het gebod dat niet van de mensen komt, om het Goede te doen’ of ’In naam van de plicht het Goede te verrichten’. Dat komt telkens op hetzelfde neer. Wat betreft de religies, die mogen aan het individu geen excuus bieden om hun persoonlijke verantwoordelijkheid te ontlopen. Elke religie die aanzet tot kwaad, tot vervolging van andersdenkenden of afvalligen, is een valse religie. Hetzelfde geldt voor internationale organisaties die voor veel landen een excuus bieden voor hun hypocriet gedrag of een rookgordijn opwerpen over een beleid dat alles behalve het Goede dient. Wie dominee, priester, imam of rabbijn wil zijn, moet uiterst sober leven, uitsluitend in dienst van de medemensen. Wie voor internationale organisaties werkt, moet tevreden zijn met het minimumloon en in vergelijking met het modale inkomen van het eigen land geen exorbitante vergoedingen opstrijken. Dit zijn concrete voorstellen die een einde kunnen maken aan de hypocrisie van instellingen op mensenmaat. De mensheid moet worden geregeerd vanuit het principe dat de mens er is om andere mensen te dienen. Is dit niet het geval dan kunnen we ons beter uit terugtrekken uit die internationale organisaties en kwalijke religies verbannen naar sprookjesland. De beslissing van Trump om de VS terug te trekken uit de VN-mensenrechtenraad is een belangrijke stap naar een betere wereld. Hoe langer het duurt eer de Europese landen dit voorbeeld zullen volgen, hoe langer het zal duren eer de echte, voortdurende en meest brutale schendingen van de mensenrechten zullen worden aangeklaagd.

zondag 24 juni 2018

Een tijdperk zonder wijsheid en heiligheid

Om meteen met de deur in huis te vallen: wie het nu nog durft te hebben over ’heiligheid’, wordt in deze tijd uitgelachen; dixit Emmanuel Levinas(*). Hetzelfde lot treft de wijsheid die in het denken, in het bijzonder het rationele of wetenschappelijk denken, wordt uitgebannen. Hoe dom de mens kan zijn. Dit laatste wordt in deze tekst aangetoond.

Ethiek, datgene wat ons gedrag zou moeten inspireren en aangeeft wat goed en kwaad is, wordt makkelijk afgedaan als moralisme. In de ’van Dale’ wordt het begrip moralisme geïllustreerd met  de zin ’moralisme wekt associaties aan de oude doos, iets wat passé is’. Als de moraal wordt uitgebannen, wat is dan het richtsnoer van ons handelen? 

De objectieve werkelijkheid

Ethiek is iets dat niet kan worden waargenomen. Het is niet meetbaar. Men kan er geen experimenten op uitvoeren. Ethiek behoort niet tot de objectieve werkelijkheid. In onze tijd is dit een doorslaggevend element om ethiek af te doen als onzin of luchtfietserij.  Wat de objectieve werkelijkheid ons leert is hoe ons daarin te handhaven, hoe zoveel mogelijk verwerven, hoe zo goed mogelijk macht en invloed uit te oefenen op die werkelijkheid. Het leitmotiv is ’Ieder voor zich’ en als we ons sociaal gedragen, dan is het uiteindelijk bedoeld om ons eigenbelang te dienen. Voor wat, hoort wat. Dat deze zelfhandhaving, die in de grond egoïsme is, de oorzaak is van geweld en oorlog, van een strijd van allen tegen allen, wordt in de loop van de geschiedenis, - deze eindeloze opeenvolging van oorlogen en geweld -, voortdurend aangetoond.

Bekommerd om de naaste

Tegenover de ’mens die een wolf is voor de anderen’, staat de mens die bekommerd is om zijn naaste. De heilige die zijn eigenbelang opoffert voor het belang van anderen, die desnoods zijn leven geeft voor de Ander. Dat wordt met ethiek bedoeld.

Ethisch handelen betekent een radicale omkering in de mens. In plaats van zichzelf te willen handhaven, geldt nu het adagio: ’Ik ben er voor de Ander’, in dienst van de Ander, onbaatzuchtig en onvoorwaardelijk. Dit vindt plaats in de persoonlijke ontmoeting met de Ander, door de confrontatie van het ik met het gelaat van de Ander. In extreme zin is er sprake van een substitutie of plaatsvervanging: de Ander wordt het centrum van het ik. Dat is wat met heiligheid wordt bedoeld.

Mag er nog wijsheid en heiligheid zijn?

Die radicale omkering bij de mens wil ik hieronder toepassen op respectievelijk het onderwijs, de menswetenschappen en de politiek.

Onderwijs: er is een tijd geweest waarin het onderwijs grotendeels in handen was van priesters, broeders en nonnen (bijgaande foto is van Don Bosco). Dat was niet altijd een waarborg voor kwalitatief hoogstaand onderwijs,  meestal wel. Deze mensen kozen voor het celibaat, voor gehoorzaamheid en armoede. Zij stelden zich volledig in dienst van hun leerlingen, ook in hun vrije tijd. Niets was hen te veel. Indien nodig bezochten deze leerkrachten ook de ouders van hun leerlingen. Zelfs in vakantieperioden organiseerden ze activiteiten om de jeugd van de straat te houden. Staken was een onbekend begrip.

Hun arbeidsethos druist in tegen zowat alles wat de huidige wereld dicteert. Maar wat mist de jeugd van tegenwoordig! Zijn er nog volwassenen met wie zij zich kunnen identificeren en die een voorbeeld zijn van onbaatzuchtigheid, opofferingsgeest, dienstbaarheid? Waar zijn de leerkrachten die alle geduld kunnen opbrengen voor lastige leerlingen en kinderen die niet goed meekunnen? Deze leerlingen hebben extra begeleiding nodig, buiten de werktijden. Dit wordt niet opgelost door steeds meer dure extra voorzieningen. De begeleiding is optimaal als de leerkracht met wie de leerling een band heeft, dit op vrijwillige basis biedt.

Het trieste van de huidige situatie is dat een engagement en een idealisme, waarvan we allen weten dat het de hoogste vorm van menselijkheid is, nog nauwelijks als voorbeeld wordt gegeven aan de jeugd. De jeugd heeft het niet getroffen met de volwassenen van tegenwoordig.

De menswetenschappen: Rabelais zei: ’Science sans conscience n’est que ruïne de l’âme’ (wetenschap zonder geweten, ruïneert de ziel). In de psychologie en de pedagogiek wordt de essentie over het hoofd gezien. Onder de dictatuur van het empirisme gaat alle aandacht uit naar objectivering, meten, experimenteren en evalueren. Wat de mens tot mens maakt, namelijk zingeving in zijn relatie tot de anderen, krijgt geen aandacht meer. Onbedoeld en onbewust bereiden de menswetenschappen de totalitaire staat voor. Ik heb dit uitvoerig beschreven in mijn tekst: ’Psychologie is geen empirische wetenschap’. In mijn eigen onderzoek heb ik bijvoorbeeld aangetoond dat de belangrijkste factor voor een goed therapeutische resultaat is dat de cliënt het gevoel heeft dat de hulpverlener met hem samenwerkt. De therapeut moet zijn cliënt laten ervaren dat hij erg bekommerd is voor hem. Deze factor wordt in de gebureaucratiseerde hulpverlening te vaak over het hoofd gezien, of diegenen die zich zodanig inzetten voor hun cliënten worden binnen de organisatie niet gewaardeerd en ze mogen bovendien de voorgeschreven tijdslimieten niet overschrijden. Nog erger is als een cliënt die om hulp schreeuwt, op een wachtlijst terechtkomt. Een flagranter bewijs van het gebrek aan wijsheid en heiligheid kan niet worden gegeven.

De politiek: democratie wordt gezien als een groot goed en de liberale democratie werd twintig jaar geleden beschouwd als het einde van de geschiedenis. Democratie is echter onvoldoende: de verschillen tussen rijk en arm zijn toegenomen, minderheden worden gediscrimineerd, democratie lijkt vooral voordelig te zijn voor rijke landen en voor mensen met een goede startpositie.

Het probleem met de democratie is dat als allen gelijk zijn, het individu evenveel rechten heeft als alle anderen. Bij gelijkheid is per definitie geen plaats voor onbaatzuchtigheid en opoffering. Democratie is nog geen ethiek!

Het recht of de democratische rechten moeten altijd in vraag gesteld worden. Namelijk de vraag of aan het individu recht wordt gedaan. Vanuit ethisch standpunt wordt de ander niet gezien als een burger, maar als een uniek individu waar we verantwoordelijk voor zijn. De mens is geen lid van een soort, maar elke mens is uniek en in zekere zin onvervangbaar (onvervangbaar omdat we nooit kunnen weten wat een bepaald individu in de wereld kan veroorzaken).

In deze tijd wordt de politiek vrijwel volledig bepaald door economische belangen. Dit komt er in feite op neer dat zelfzucht en hebzucht van de kiezers prioriteit hebben. Hierdoor is er geen staatsmanschap meer. Bij staatsmanschap heeft de ethiek prioriteit. Dit laatste betekent dat naast het verdedigen van de rechten van de burgers, ook altijd rekening wordt gehouden met de singulariteit en het unieke van het individu en dat de politicus in dienst staat van de Anderen. Bij staatsmanschap heeft elke individuele burger het gevoel dat de politicus voor hem, als individu, opkomt. Hier is geen sprake van zelfverrijking of van voorzieningen die de politicus een bevoorrechte positie geven. Bij staatsmanschap gaat democratie samen met de wijsheid van de liefde.

Conclusie 

De Europese mens, die het product is van de Griekse democratie en van de Bijbel, ziet de heiligheid als de ultieme waarde. In het leven gaat het erom het Goede te doen. Om die reden moet de ethiek en de wijsheid vooraan staan en pas dan komt de kennis, de wetenschap en de techniek. Met een laatste voorbeeld wil ik heel scherp aantonen wat dit betekent. Een diep zwakzinnige, die een vegetatief leven leidt, is objectief gezien niks waard en zijn verzorging kost verschrikkelijk veel geld. Die zwakzinnige glimlacht echter als hij gevoed en geliefkoosd wordt. Die glimlach is onbetaalbaar. De zwakkinige heeft hiermee vreugde in de wereld gebracht. Alleen de ethiek biedt ons dit inzicht.

Als we in het onderwijs, de wetenschap en de politiek de ethiek serieus nemen, dan zijn onze activiteiten in deze en andere gebieden slechts zinvol als het Goede ermee wordt verricht. Goedheid zegt dat mensen niet gelijk zijn: de Ander is meer dan het ik. Ik ben verantwoordelijk voor de anderen. De leerkracht heeft alles over voor zijn leerlingen, desnoods in zijn vrije tijd en hij zoekt de ouders thuis op als dit in het belang is van de leerling (**). De wetenschapper gaat er niet van uit dat elk experiment toelaatbaar is, want het gaat niet louter en alleen om de kennis. Neen, de wetenschapper die het Goede nastreeft, stelt bij elke stap die hij zet de vraag of het te verantwoorden is voor de mensheid en voor de planeet Aarde, nu en in de toekomst. De politicus die het Goede nastreeft is een staatsman, die door zijn voorbeeld en zijn engagement het volk weet te inspireren om zijn voorbeeld van onbaatzuchtigheid en opofferingsgezindheid te volgen.

(*) Levinas, E. (1991). Dialogue sur le penser-à-l’-Autre. In: Entre nous: Essais sur le penser-à-l’-Autre. Paris: Bernard Grasset, pp. 237-243.

(**) Vraag ik hiermee niet te veel van de leerkrachten, die het al zo druk hebben? Vaak gaat het om de keuze tussen drie uur lui voor de tv zitten kijken naar stupide programma’s of een gezin gaan bezoeken en mensen een hart onder de riem steken.

vrijdag 29 juni 2018

Inleiding: de zomermaanden wil ik besteden aan de vraag hoe op rationele wijze om te gaan met de uitdagingen in deze 21ste eeuw. Hierbij laat ik mij leiden door de ’Kritiek van de zuivere rede’ van Immanuel Kant. Zoals het er nu naar uitziet zal extreem-rechts steeds machtiger worden. In Europa zitten we met extreem-rechtse en extreem-linkse krachten, plus enkele miljoenen fanatieke moslims. Dat belooft wat.

De EU kan nooit een oplossing vinden; dat is voldoende zichtbaar in het falend immigratiebeleid ( de zogenaamde ’doorbraak’ van vannacht berust op vrijwillige medewerking en het voorstel om kampen in Noord-Afrika op te richten is een illusie, want met die landen vallen helaas geen afspraken te maken). We stevenen naar een situatie zoals in het Midden-Oosten. Wat een lijden en destructie staan ons te wachten, net zoals in de vorige eeuw.

Het lijkt daarom evident om te zoeken  naar een ’redelijke’ oplossing. Kant laat zien dat onze overtuigingen afhankelijk zijn van de manier waarop we de dingen ordenen en interpreteren. Ik wil proberen te verhelderen hoe we de verschijnselen die zich nu voordoen ordenen en interpreteren om te ontdekken wat objectief en redelijk is. Hierbij stel ik mij de vraag of er een derde weg is tussen het religieus fanatisme en het puur materialisme. Ik wil hieruit de uiterste consequenties trekken, los van de dwangbuis van het politiek-correcte denken. Niets mag de kritiek van de zuivere rede in de weg staan.

Is het verhelderen van een derde weg niet het beste fundament voor een humane politiek?

§ 1. Vrij van dogmatiek en open voor zingeving:  tegenover de religieuze fanaticus staat de mens die vrij is om voor zichzelf te beslissen wat waar en nastrevenswaardig is. Tegenover de materialist staat de mens die openstaat voor zingeving en die het appel hoort om zich verantwoordelijk te gedragen tegenover de medemensen, nu, veraf en tegenover de toekomstige generaties.

Volgens Kant kan de mens de grens van de mogelijke ervaring niet overschrijden. Hij kan daarom geen kennis verwerven van de ziel, van de wereld als zodanig of van God. We kunnen (en moeten) wel blijven zoeken naar antwoorden op de belangrijke levensvragen, maar niemand heeft het alleenrecht op de antwoorden. Geen enkele religie kan het monopolie van de waarheid hebben. Het gaat bij die belangrijke levensvragen om het zoeken naar een verantwoordelijk leven. Dit inzicht van Kant is ook voor onze tijd van levensbelang: die zegt namelijk iets over de noodzaak van dialoog, met respect voor anderen, en van de vrije meningsuiting. Persoonlijk vind ik dat Levinas voor onze tijd hier de weg wijst: verantwoordelijk leven is leven in dienst van de Ander. Ons leven krijgt pas zin als het belang van de Ander, onze naasten, de mensen in ontwikkelingslanden en de toekomstige generaties in ons eigen leven centraal staat (dan bevrijden we ons van de slavernij van het materialisme en consumentisme).

Als we een herhaling van de ellende van de vorige eeuw in onze tijd vol spanningen willen voorkomen, dan zullen de mensen die hun verantwoordelijkheid willen opnemen bereid moeten zijn om de dialoog met andersdenkenden aan te gaan en tegelijkertijd moeten erkennen dat niemand het recht heeft dè waarheid te bezitten. Dialoog betekent dat we voortdurend op zoek zijn om samen dichter bij de waarheid te komen, maar in het besef dat dè uiteindelijke en absolute waarheid voor de mens onbereikbaar is.

Dan moeten we ook durven al diegenen die deze dialoog en het afstand doen van het waarheidsmonopolie weigeren, aan te klagen als vijanden van de mensheid, als individuen die de mensenrechten overtreden. In mijn opvatting is de democratie daar niet toe in staat (waarover later meer).

zaterdag 30 juni 2018

Conflicten vloeien meestal voor uit tegengestelde overtuigingen. De vraag is dan of er kennis is waar alle mensen het over eens kunnen zijn. Hierbij denken we aan wat Immanuel Kant noemt de zuivere a priori kennis. De wiskunde en de natuurwetenschap bevatten goede voorbeelden van kennis waar we het allen over eens kunnen zijn. Hier moet geen oorlog over worden gevoerd.

Zouden we over de bestemming van de mens, over normen en waarden en over de zin van ons leven ook beschikken over zuivere a priori kennis die ’noodzakelijk en universeel geldig is’?

In de wiskunde en de natuurwetenschap kunnen we onze oordelen, die gebaseerd zijn op a priori principes, altijd toetsen aan de waarneming. Maar dit geldt niet als het gaat over God, de ziel, het Laatste Oordeel of het Paradijs. Het gaat hier om schijnbare a priori kennis die niet getoetst of gecorrigeerd kan worden door onze waarnemingen. Vandaar al die conflicten en al die verschillende religies en sekten. Hier kan eindeloos strijd en oorlog over worden gevoerd, want geen enkele partij kan ooit het doorslaggevend bewijs leveren van het eigen gelijk.

Toch is er zuivere a priori kennis over de zin van mijn leven en de normen die ik moet respecteren in de omgang met anderen en met de wereld. Zodra ik een Ander ontmoet, zodra ik geconfronteerd word met zijn gelaat, moet ik mij verantwoorden: hoe ga ik met hem om?

We zouden dus moeten streven naar een ’godsdienst voor volwassenen’, dit is een godsdienst voor mensen die zich baseren op de zuivere rede. Deze godsdienst beperkt zich tot zaken waar alle mensen het over eens kunnen zijn. De kern hiervan is: ’Doe een ander niet aan, wat je jezelf niet zou aandoen’ of simpelweg gezegd: ’Ik moet barmhartig zijn tegenover anderen’. Wie zijn naasten liefheeft, gelooft in God. Verder kunnen de mensen hun eigen geloof en rituelen koesteren, zolang het geen aanleiding geeft om anderen tot hetzelfde geloof te dwingen. Volwassenheid is verantwoordelijkheid dragen voor iedereen, ook voor andersdenkenden, in naam van principes die universeel geldig zijn. In deze tijd moeten we er nadrukkelijk aan toevoegen dat zorgzaamheid voor de planeet Aarde en voor de biodiversiteit ook een universeel geldig a priori principe is. ’Doe de planeet Aarde niets aan dat schade kan toebrengen, want die planeet is aan u en aan de toekomstige generaties gegeven’. Wie dit principe in zijn dagelijks doen en laten toepast, gelooft in de Schepper ook al hoeft hij dat niet te erkennen. Het onderscheid tussen een gelovige en een atheïst is zinloos. Zinvoller is een onderscheid te maken tussen mensen die al dan niet a priori principes over de zin en het doel van het menselijk bestaan aanvaarden en in praktijk brengen.

De wiskunde en de natuurwetenschap hebben fantastische ontwikkelingen mogelijk gemaakt. Zou een godsdienst voor volwassenen geen basis kunnen zijn voor een wereld zonder oorlogen en voor een planeet Aarde waar ook de toekomstige generaties van zullen genieten?

( een gedachte om later op terug te komen: geloven in God of in de Schepper betekent concreet dat we zorg dragen voor de medemensen, inclusief de toekomstige generaties, en voor ons ecosysteem. Wie mensen uitbuit, winst of dividend laat prevaleren over rechtvaardige verdeling over de werknemers, wie een nutteloze autorit of vliegreis maakt, zijn mensen die niet geloven in God en in de Schepper ook al  beweren ze het tegendeel en gaan ze trouw naar de kerk of naar de moskee. Als christenen en moslims dit nu eens serieus zouden nemen, dan zou heel wat hypocrisie en domheid de wereld uit zijn).

wordt vervolgd

Volledig blog:

2018   FEBRUARI   MAART   APRIL   MEI   JUNI   JULI   AUGUSTUS   SEPTEMBER  OKTOBER   NOVEMBER   DECEMBER

2019  JANUARI  FEBRUARI  MAART-APRIL  voor vervolg, zie: beschouwingen mei 2019, februari 2020, april 2020

HOME