opvoedingsproblemen - gedragsproblemen - jeugdcriminaliteit - orthopedagogiek - politiek voor de 21ste eeuw   

De stoornis van deze tijd

Niets is belangrijker dan het bewustzijn dat de werkelijkheid die we zien, kennen en proberen te begrijpen niet de enige werkelijkheid is. Er is ook nog de werkelijkheid van de ideeën, die als ze op schrift worden gesteld, gematerialiseerd worden. Is dit laatste niet het geval, dan sterven de ideeën met de dood van wie ze heeft gedacht. Nog belangrijker is de werkelijkheid buiten de werkelijkheid die door de mensen wordt waargenomen en bedacht: de werkelijkheid die dit alles overstijgt. Het is uiterst belangrijk omdat het uitermate naïef is te veronderstellen dat de werkelijkheid eindig is.

Het Oneindige: een moeilijk te vatten en te aanvaarden begrip

Velen haken af als hen wordt gewezen op het Oneindige. Dat heeft ook te maken met de ziekte van deze tijd: de ontkenning van de dood. Uit angst uiteraard. We voelen ons veilig in de ons bekende werkelijkheid, vooral nu de wetenschap en de techniek komaf hebben gemaakt met magische krachten die onze werkelijkheid zouden beheersen. Ondanks deze enorme vooruitgang in het menselijk bewustzijn, blijft de dood op de achtergrond aanwezig. Miljarden worden besteed aan medische zorg. De dood kan heel lang uitgesteld worden. Ook stervende mensen worden met intensieve zorg geholpen, zodat ze blijven hopen te overleven. In de Verenigde Staten is 65 procent van de ziektekosten bestemd voor het twee weken langer in leven houden van stervende mensen. Maar de dood komt onverbiddelijk. Voor iedereen.

We klampen ons vast aan de  ons bekende werkelijkheid en verdringen daarom elke gedachte aan het Oneindige dat deze werkelijkheid overstijgt. Op die manier denken we in alle naïveteit ons te kunnen onttrekken aan wat het Oneindige van ons zou kunnen verwachten. Om dezelfde reden zijn we zo dwaas onze dood tot het allerlaatste moment vooruit te schuiven, want dat zou het moment kunnen zijn waarop we rekenschap moeten geven.

Dat is de ziekte van deze tijd: we moeten het Oneindige ontkennen om de angst voor de dood te kunnen verdringen. Sinds Freud weten we dat verdringing leidt tot stoornissen. We leven in een gestoord tijdperk.

De reden om het bewustzijn van de werkelijkheid van het Oneindige uiterst belangrijk te vinden, ligt in de genezende kracht ervan. Het Oneindige dat buiten de ons bekende werkelijkheid ligt en voor ons onkenbaar is, is het Rijk waar al het Zijn (dat is al wat is, wat heeft bestaan, nu bestaat en zal worden) haar oorsprong heeft. Er is iets en niet niets. Waarom is er iets en niet niets? Dat iets (het Zijn) heeft haar oorsprong in het Oneindige. De vraag is wat het doel is geweest en is van de werkelijkheid van het Zijn.

Een spoor van het Oneindige

Het antwoord op deze laatste vraag wordt gegeven door Emmanuel Levinas: het Oneindige is weliswaar voor ons onkenbaar en behoort niet tot het Zijn, maar ’Hij’ laat een spoor achter dat wijst op Zijn bedoeling. Het spoor ligt in het appel om ons verantwoordelijk te gedragen tegenover al wat is en wat zal komen, tegenover onze naasten en ten aanzien van de natuur die ons is gegeven. Dit spoor is de innerlijke stem om het Goede te doen. Dit is een oproep die komt van gene-zijde-van-het-zijn, dus van buiten de ons bekende werkelijkheid.

Wat is goed?

De conclusie die we hieruit moeten trekken om te genezen van onze stoornis en van de verdringing van de angst voor de dood, is dat bij al onze activiteiten de vraag moet worden gesteld of het goed is. Dit lijkt een open deur opentrappen, maar wanneer streeft politiek en economie naar het ’Goede’. Is zelfverrijking goed? Is het belasteren en tegenwerken van politieke tegenstanders goed? Is het goed dat er zulke enorme verschillen zijn tussen rijk en arm? Is de vernietiging van ons ecosysteem goed?

Het gaat mij niet om een bepaalde religie. Als een religie wordt geïnstitutionaliseerd, dan wordt het weeral mensenwerk met alle gevolgen, machtswellust, hebzucht, egoïsme en eventuele wreedheid van dien. Het gaat erom hoe het Goede wordt gedefinieerd en waar de individuele verantwoordelijkheid ligt van elke mens. De definitie van het Goede kunnen we halen uit de Heilige Boeken, uit de ethiek of door er eerlijk en rationeel over na te denken. Maar wat we beslist moeten doen is in de grondwet, in de politieke programma’s en in de Wet in het algemeen als uitgangspunt te nemen het bewustzijn dat er een werkelijkheid is die de kennis van de mensen overstijgt. Het is niet de Wetgevende Macht die bij meerderheid van stemmen bepaalt wat goed is. De Mensenrechten zijn niet door mensen verzonnen.

Kierkegaard wijst ons op de specifieke bijdrage van het jodendom en het christendom. Dat is namelijk dat de liefde voor de naaste een plicht is geworden. Door dit ’moeten’ is er een oneindig verschil tussen de liefde en de hartstocht, de opwelling of de driften. Het christendom brengt de eeuwigheidsdimensie in de liefde voor de Ander. Citaat: „Slechts waar het plicht is te beminnen, daar is de liefde voor immer tegen elke verandering beveiligd; voor altijd bevrijd in zalige onafhankelijkheid; eeuwig gelukkig, verzekerd tegen wanhoop” en „Slechts waar het plicht is te beminnen, daar is de liefde voor immer tegen elke verandering beveiligd; voor altijd bevrijd in zalige onafhankelijkheid; eeuwig gelukkig, verzekerd tegen wanhoop”

Bij alle aanvallen tegen het christendom wordt meestal vergeten wat de essentie is.

Een einde maken aan de hypocrisie

De Grondwet kan bijvoorbeeld beginnen met ’In naam van God’ of ’In naam van het gebod dat niet van de mensen komt, om het Goede te doen’ of ’In naam van de plicht het Goede te verrichten’. Dat komt telkens op hetzelfde neer. Wat betreft de religies, die mogen aan het individu geen excuus bieden om hun persoonlijke verantwoordelijkheid te ontlopen. Elke religie die aanzet tot kwaad, tot vervolging van andersdenkenden of afvalligen, is een valse religie. Hetzelfde geldt voor internationale organisaties die voor veel landen een excuus bieden voor hun hypocriet gedrag of een rookgordijn opwerpen over een beleid dat alles behalve het Goede dient. Wie dominee, priester, imam of rabbijn wil zijn, moet uiterst sober leven, uitsluitend in dienst van de medemensen. Wie voor internationale organisaties werkt, moet tevreden zijn met het minimumloon en in vergelijking met het modale inkomen van het eigen land geen exorbitante vergoedingen opstrijken. Dit zijn concrete voorstellen die een einde kunnen maken aan de hypocrisie van instellingen op mensenmaat. De mensheid moet worden geregeerd vanuit het principe dat de mens er is om andere mensen te dienen. Is dit niet het geval dan kunnen we ons beter terugtrekken uit die internationale organisaties en kwalijke religies verbannen naar sprookjesland. De beslissing van Trump om de VS terug te trekken uit de VN-mensenrechtenraad is een belangrijke stap naar een betere wereld. Hoe langer het duurt eer de Europese landen dit voorbeeld zullen volgen, hoe langer het zal duren eer de echte, voortdurende en meest brutale schendingen van de mensenrechten zullen worden aangeklaagd.

juliaan van acker, 20 juni 2018 (update 18 januari 2019)

meer teksten op mijn blog en hieronder: