opvoedingsproblemen - gedragsproblemen - jeugdcriminaliteit - orthopedagogiek - politiek voor de 21ste eeuw GRATIS E-BOOK: "ONOPRECHTE GOEDMENENDEN” (link in rechterkolom) 

( let op: deze pagina werd geschreven op 16 oktober 2017)

De Zondvloed is een universele mythe die bij meerdere volkeren tot het collectieve geheugen behoort of in oeroude verhalen overgeleverd wordt. Overbekend is het bijbelse verhaal met Noach in de hoofdrol. Noach, zijn gezin en alle bekende diersoorten overleefden in de ark de Zondvloed. In deze tekst gaat het niet om geloven of niet geloven, ook niet of dit bijbelse verhaal al of niet een sprookje is. Waar het hier om gaat is welke wijsheid te halen valt uit dit oeroude verhaal. Ik baseer mij hierbij voornamelijk op de exegese van talmoedgeleerden.

In de Bijbel wordt de Zondvloed niet gezien als een natuurverschijnsel of als een catastrofe die toevallig plaatsvindt. Het is God die de Zondvloed op gang heeft gebracht, als antwoord op het gedrag van de mensen die Zijn geboden hebben geschonden.

En God zag dat het goed was

Ik ga er nu even van uit dat de Zondvloed, zoals beschreven in de Bijbel, een waarschuwing inhoudt voor deze tijd, bijvoorbeeld omdat we opnieuw in bijbelse tijden leven. Stel dat God bestaat of een transcendente kracht die de wereld en de kosmos heeft geschapen (je kan dit ontkennen, maar dan blijft de vraag open wat de eerste oorsprong is van de materie, van de kosmos, van leven. Die vraag ontwijken zal volgens de gelovige naïef zijn. Omgekeerd zal wie een transcendente macht ontkent, de gelovige naïef vinden. Ik neem hier geen standpunt in, want ik zoek puur naar wijsheid). Als het waar is dat de kosmos is geschapen, dan lijkt het logisch dat God of het Transcendente bekommerd is over Zijn schepping. In de Bijbel staat dat God tijdens de schepping telkens zei dat het goed was. Dat gold voor de aarde en de zeeën, voor het jong groen en het geboomte, voor de sterren en voor de dieren. God zei dat echter niet na de schepping van de mens. Hij schiep de mens naar Zijn beeld en Hij gaf alles wat Hij had geschapen aan de mens. God ging er blijkbaar van uit dat de mens Zijn werk zou voortzetten, dit wil zeggen dat de mens ook dingen zou scheppen die goed zijn en zou waken over Zijn schepping zonder het goede te vernietigen of uit te roeien.

Oorzaken van de straf van God

De aanname is dat dezelfde oorzaken die destijds geleid hebben tot de straf van God, nu opnieuw aanwezig zijn. Wat zeggen joodse exegeten over de oorzaken van de Zondvloed? De tien generaties van Adam tot Noach hebben zich niet gehouden aan de goddelijke geboden. De wereld was vol corruptie en onrecht. Bij dit laatste worden vooral diefstallen genoemd, het kleine kwaad door dagelijks de wet te ontduiken en het geweld tegenover kwetsbare mensen, vooral dan vrouwen. De technische vooruitgang en de kunsten gingen niet samen met morele vooruitgang. De techniek diende vooral om wapens te maken en muziek om idolen te eren die zelf geen voorbeeld van goed gedrag waren. De kunst van het woord stond in dienst van het geweld. De samenleving werd puur door driften geleid en onmiddellijke behoeftenbevrediging beheerste de mensen.

Gezinsleven en overdracht van waarden grondig verstoord

De exegeten noemen als volgende oorzaak van de zondvloed het niet meer overdragen van de wetten, de normen en waarden naar de volgende generaties. Het gezinsleven ontbrak. De volwassenen namen hun pedagogische verantwoordelijkheid niet meer op. Vrouwen werden gezien als lustobjecten en de volwassenen verzuimden hun opdracht zich voort te planten om de schepping voort te zetten.

In de periode voorafgaand aan de Zondvloed leefden de mensen in zichzelf opgesloten. Elk voor zich. Dialoog ontbrak. Alles stond in het teken van het genieten van het moment, zonder gerichtheid naar de toekomst. Er was geen authentieke uitwisseling meer tussen de mensen, waardoor het individu niet meer openstond voor de Ander. Het Woord was als het ware uit de samenleving verbannen.

God zag dat het kwaad van de mens overvloedig was. Daarom besloot Hij die generatie uit te roeien, behalve Noach. Noach had namelijk een gezin en daardoor constitueerde hij de hoop voor de mensheid. Noach zou de voorvader zijn van de volgende generaties.

Een nieuwe bijbelse tijd

De gelijkenissen met de huidige tijd zijn frappant. De techniek, door de wapenwedloop en de milieuvervuiling, dreigt de gehele schepping te vernietigen. De kloof tussen rijk en arm en tussen  welvarende en arme landen, de schrijnende ongelijkheid in ontwikkelingslanden wijzen op een door en door corrupte wereld en een onrechtvaardige verdeling van de welvaart. We leven in een consumptiemaatschappij, waardoor de mensen als het ware verdoofd en betoverd zijn ten koste van hun ethische verantwoordelijkheid. Het enorme aantal echtscheidingen wijst op een gebrek aan opvoedingsverantwoordelijkheid en dat geldt ook voor al die volwassenen die geen huwelijk aangaan en geen kinderen wensen. In het onderwijs en in de samenleving in het algemeen ligt de nadruk vooral op competitie en klaarstomen voor de arbeidsmarkt Er wordt nauwelijks aandacht besteed aan waardeoverdracht. Het woord wordt op internet schromelijk misbruikt en de haat spat er van af. Onze tijd is een tijd van eenzaamheid. In zekere zin is onze maatschappij doofstom geworden. Er is steeds minder aandacht voor persoonlijk contact en diepgaande gesprekken. We staan niet meer open voor elkaar.

Als deze analyse klopt en indien God over Zijn schepping waakt, dan kunnen we op korte termijn de Zondvloed verwachten. Of dit nu een echte zondvloed zal zijn, een natuurramp van ongekende omvang, een pandemie of een door de mensen vooroorzaakte nucleaire Apocalyps zal de tijd uitwijzen. Wie zal de Noach zijn en drager van een Nieuwe Tijd met volwassen en verantwoordelijke mensen? Kunnen we de Zondvloed alsnog voorkomen?

 

Andere teksten: